Deflasyon Nedir?
Deflasyon, ülke ekonomileri için büyük riskler barındıran ve enflasyonun tam tersi anlama gelen bir terimdir.
TCMB Sözlüğü deflasyon kelimesini “Fiyatlar genel düzeyinde sürekli bir düşüş durumunu ifade etmektedir.” şeklinde tanımlarken Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğü “para kısıtlaması” olarak ifade ediyor.
Deflasyon hakkında detaylı bir bakış atalım.
Deflasyon İyi Bir Şey mi?
Yüksek enflasyonun bir piyasa alışkanlığı haline geldiği bölgelerde deflasyon terimi kulağa hoş geliyor. Fiyatların sürekli olarak düşüş gösterdiği ve gün be gün her şeyin ucuzladığı bir ekonomide deflasyon teriminden bahsetmek mümkün oluyor. Ancak deflasyon ekonomilerde istenen bir durum değildir.
Deflasyon, piyasalarda durgunluğa sebep olacağı için ekonomi yönetimleri istemediği gibi, deflasyonla mücadelede etkin mücadeleler yapılır.
Örneğin, bugün bir ürünün fiyatının artacağını düşünüyorsanız ve bu ürüne ihtiyacınız varsa, hemen gidip alırsınız. Nakit paranız o an için yoksa, kredi çekerek bu ihtiyacınızı giderirsiniz.
Deflasyon yaşanan bir ülkede yaşıyorsanız, bu ürünü almak için acele etmez hatta son ana kadar beklersiniz. Çünkü bu ürünü yarın daha ucuza alma ihitmaliniz çok yüksektir.
Piyasanın genelinde bu reaksiyon yaşanacağı için satıcılar bir an önce ellerindeki ürünü satmak isterken fiyatları iyice ucuzlatır. Alıcılar ise o ürünü almamakta direnerek piyasayı durma noktasına getirir.
Piyasada nakit akışı durma noktasına gelir ve ülke büyüme gösteremez. Üreticiler daha ucuza satacakları malı üretmek istemez. Satıcılar satamadıkları malın aynısını tekrar almaz. Bu durumda ülke resesyona girme tehlikesi yaşar. Bu sebeple deflasyonun iyi bir durum olmadığını net bir şekilde ifade edebiliriz.
Deflasyonun Bazı Avantajları
Ancak deflasyonun yaşanması sınırlı da olsa avantajlara da sebep olabilir. Bu toplumda sınırlı olarak alım gücünün artması, ülkenin ihracata daha kolay yönelerek döviz girişinin artması gibi temel etkenler vardır.
Öte taraftan deflasyonun olma durumu, hiper enflasyondan daha umut vericidir. Para politikalarında yapılacak değişiklikle birlikte deflasyondan kurtulma ihtimali, hiper enflasyondan kurtulma ihtimalinden daha kolay olacaktır.
Aynı zamanda para politikası piyasaya müdahale etmediği sürece ülkenin para birimi sürekli olarak değerleneceği için bireysel yatırımcılar için de sınırlı olarak alım fırsatları doğuracaktır.
Deflasyon Neden Olur?
Deflasyonun ortaya çıkması için bazı sebepler vardır. Bu sebeplerin içinde bir ülkedeki para arzının azalması ve borçluluk oranlarının düşmesi gibi makroekonomik koşullar sebep olabilir.
Öte yandan teknolojik ilerlemelerle üretim maliyetlerinin düşmesi, üretilen ürünlerin hammaddelerinde fiyat düşüşü veya ürünlere olan talebin azalması gibi daha spesifik sebepler de yatabilir.
Deflasyonla mücadelede deflasyonu ortaya çıkaran sebeplerin doğru teşhis edilerek o yönde bir iyileştirme yapılabilir. Bunun için örneğin deflasyonun ortaya çıkmasından önce, ürünlerin üretim maliyetlerindeki düşüşün tespit edilmesi durumunda ek vergilerde fiyat düşüşü önlenebilir, veya makroekonomik koşullarda değişiklikler yapılarak borçluluk seviyeleri artırılabilir.
Deflasyonun Sonucu Nasıl Olur? Forex’te Dikkat Edilmesi Gerekenler
Deflasyon yaşanan bir ülkede işsizlik oranlarının artış göstermesi kaçınılmazdır. Çünkü harcama yapılmayan bir piyasanın resesyona girmesi sonucu bu durum firma karlılıklarını olumsuz yönde etkileyecektir. Sonuç olarak da üretimden yüksek maliyetlerle işçi çalıştırmak istemeyen firmalar toplu halde işten çıkarmalar yapacaktır.
Deflasyon yaşanan bir ülkedeki fiyat istikrarı da bozulacaktır. Bu durum ülkenin para birimin diğer ülkelerin para birimlerine nazaran ilk başta değerli olmasına sebep olacaktır. Bu durum Forex piyasalarında bir fırsat yaratacağı düşünülebilir. Ancak para politikalarında yapılacak önlemlerle beraber özellikle negatif faiz uygulanması durumunda para birimin değeri düşecektir.
Bu durumda forex piyasalarında açmış olduğunuz işlemlerinizin terste kalma ihtimali çok yüksek olacaktır. Fİyatların genel olarak düşüş eğiliminde olduğu bir ülkenin para birimine yapılacak yatırımların yüksek risk taşıması, ülkenin para biriminin otoritesini de yitirmesine sebep olabilir. Bu sebeple de böyle bir pozisyona girmek isteyen forex yatırımcıların bu ülkedeki her türlü veriyi dikkatlice takip etmesi ve pozisyonlarını o ülkede yaşanan gelişmelere göre şekillendirmesi gerekmektedir.
Aynı zamanda deflasyon yaşayan ülkelerin borsalarında da düşüş eğilimi görülecektir. Bu durumda da insanların yatırım yapma iştahı olmayacak ve para piyasalarında da olumsuz koşullar belirecektir.
Deflasyonla Nasıl Mücadele Edilir?
Deflasyon yaşanan ülkede ekonomi yönetimi çeşitli tedbirler alarak deflasyon ile mücadele eder. Bunun başında para politikaları gelir.
Bankalar mevduat faizlerini negatif yönde indirerek insanların bankada para saklamasının önüne geçmeye çalışır. Negatif faizlerin uygulandığı bir yerde paranızı bankada saklamayı tercih etmeyerek nakit tutmaya çalışırsınız. Ancak nakit sakladığınız para bir takım riskleri de beraberinde getirir.
Paranızın kaybolma veya çeşitli risklerden etkilenmesini istemeyeceğiniz için bankanın verdiği negatif faizlere razı gelmeniz gerekecektir. Veya o parayla ihtiyacınızı ötelemeden alış veriş yapmanız gerekecektir.
Bu durumda piyasada canlanma görülecek, talep artarak arzı karşılayacak ve piyasada fiyatlar yeniden yükselecektir.
Devletin alabileceği tedbirlerden bazıları da kredi imkanları ve üretim tesislerine teşvikler vermek, vergi düzenlemeleri ve ihracat ve ithalata dönük olarak yeni adımlar atarak piyasayı canlandırmaya çalışmak olacaktır.
Deflasyonla Dezenflasyon Arasındaki Fark Nedir?
Deflasyon, fiyatların sürekli olarak düşmesi durumudur. Bu fiyat düşüşü istikrarlı bir şekilde sürer. Örneğin bugün 10 liraya satılan bir ürün, 9,90 liraya düşerse ve tüm ürünler de bu ortalama olarak bu oranda düşüyorsa burada yüzde 1 oranında bir deflasyon yaşandığını söyleyebiliriz.
Dezenflasyon ise, yüksek enflasyon yaşanan bir ülkede, fiyatların artış hızının düşmesi durumudur. Yani fiyatların artışından hala söz etmek mümkündür. Enflasyonun varlığı tartışılmaz ve fiyatların düşme eğiliminde olduğunu değil, fiyatların artış hızının düşme eğiliminde olduğundan bahsederiz.
Enflasyonun düşmesi ile dezenflasyondan bahsederken, deflasyonda enflasyonun olmadığı, aksine negatif yönde bir enflasyonun varlığından bahsedebiliriz.
İdeal Enflasyon Oranı Kaç Olmalıdır?
İdeal enflasyon oranı pek çok faktöre göre değişkenlik göstermektedir. İdeal enflasyon aynı zamanda göreceli bir kavramdır. Bu sebeple bir ülke için en doğru enflasyon oranından bahsetmek çeşitli yorumlara göre değişiklik gösterir.
Enflasyondaki ideal durum hakkında konuşabilmek için ülkenin sosyal yapısı, büyüme oranları, para biriminin diğer para birimlerine oranla güvenilirliği veya gücü ile mukayeselerde bulunmak mümkündür.
Aynı zamanda ülkenin tarihsel enflasyon oranları da piyasalardaki ideal enflasyon tanımı hakkında önemlidir. Örneğin, yıllarca deflasyon yaşanan bir ülkede, yüzde 0,1 enflasyon oluşması o ülke için umut vericidir. Ancak büyümenin sağlanabilmesi için daha yüksek olması gerektiğini savunan insanlar da olacaktır. Yıllarca yüzde 3 ile 4 arasında bir enflasyonla yaşayan bir ülkede, enflasyonun yüzde 2,5’e düşmesi olumlu bir durum olarak görülebilir. Ancak yüzde 5’e çıkması bir ekonomik felaket olarak da algılanabilir.
Yüzde 10 enflasyonun piyasalarda alışkanlık olduğu ve piyasaların bu oranı kabullendiği bir pazarda enflasyonun yüzde 20’ye çıkması, enflasyon oranında yüzde 100 oranında bir artış olduğu anlamına gelecektir. Ancak piyasa koşullarına göre, para arzına göre veya çeşitli nedenlerle bu enflasyonun hissedilmesi engellenerek kabul edilebilir bir seviye olarak gösterilebilir.
Dolayısıyla enflasyonun ideal koşulları görüşten görüşe ve ülkeden ülkeye göre değişkenlik gösterecektir.
Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.
Çekince: Bu rapor tarafımızca doğruluğu ve güvenilirliği kabul edilmiş kaynaklar kullanılarak hazırlanmış olup yatırımcılara kendi oluşturacakları yatırım kararlarında yardımcı olmayı hedeflemekte ve herhangi bir yatırım aracını alma veya satma yönünde yatırımcıların kararlarını etkilemeyi amaçlamamaktadır. Yatırımcıların verecekleri yatırım kararları ile bu raporda bulunan görüş, bilgi ve veriler arasında bir bağlantı kurulamayacağı gibi, söz konusu kararların neticesinde oluşabilecek yanlışlık veya zararlardan kurum çalışanları ile Ulukartal Holding A.Ş. ve İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu rapordaki her türlü iç ve dış piyasa tablo ve grafikler, bu konularda resmi hizmet veren yetkili üçüncü kişi kurumlardan elde edilmiş olup, İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından herhangi bir maddi menfaat beklentisi olmaksızın genel anlamda bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda bulunan bilgiler belli bir gelirin sağlanmasına yönelik olarak verilmemektedir.
