Katılım Endeksi Nedir?
Katılım endeksi de BIST100 ya da BIST30 gibi belirli şirketlerin bulunduğu bir endeksi nitelendirir. Diğer endekslerden farklı olarak katılım endeksi içinde yer alan şirketler İslami finans ilkelerine uyumludur. Helal iş modeline sahip olan şirketlerden oluşur ve endeksteki işletmeler faiz benzeri İslami kriterlerle zıt düşen finansal araçları kullanmaz. Katılım endeksi içinde birçok farklı sektörden işletme yer alır. Katılım faaliyet alanları incelendiğinde gayrimenkul, perakende, inşaat, teknoloji ya da gıda gibi farklı sektörlerde çalışan şirketler olduğu görülebilir. Aynı zamanda katılım endeksi içinde bulunan işletmelerin bazıları farklı endekslerde de yer alabilir.
Katılım endeksi içinde yer alan işletmelerin hiçbiri alkollü içecek, faizli finans işlemleri, İslami değerlere aykırı yayıncılık, sağlığa zararlı tütün ürünleri üretimi ya da faizli finans işlemleri gibi faaliyetlerde bulunmaz. Katılım endeksi, Türkiye Katılım Bankaları Birliği’nde yer alan Danışma Kurulu’nun iş birliği ile oluşturulur. Endekste yer alacak şirketler için bazı kriterler belirlenir. Şirketlerin performansı “Katılım Finans İlkelerine Uygun Faaliyet Gösteren Şirketlerin Belirlenmesinde Esas Alınacak Rehber” aracılığıyla analiz edilir.
Şirketlerin mülkü varsa kiracıların yaptığı iş de katılım endeksi içinde yer alıp almayacağını belirler. Katılım Bankacılığı ilkelerine uygun olmayan faaliyetlerle gelir elde edilen kişi/şirketlerden elde edilen kazançlar da endeksin kriterleri arasında bulunur. Eğer kiracının gelirinin uygun olup olmadığı tespit edilemiyorsa bu gelirin %25’i mal sahibi işletme için mahzurlu olarak kabul edilir. Bununla beraber alkol satıcısı gibi gelirlerinin büyük oranı mahzurlu olduğu bilinen kiracılardan elde edilen gelirin tamamı mahzurlu olarak belirlenir.
Benzer şekilde işletmenin finansal araçlar üzerindeki yatırımları da endeks kapsamında değerlendirilir. Örneğin, faiz içeren menkul kıymetlerden elde edilen gelirler katılım finans ilkelerine uygun olmayan gelir olarak kabul edilir. Bununla beraber doğrudan faiz içermeyen gelirler ilkelere uygun olarak değerlendirilir. Her türlü kripto varlık, future, forward, opsiyon, swap ve diğer türev araçlardan elde edilen gelirler de ilgili rehbere göre katılım bankacılığı ilkelerine uygun olarak görülmez. Bundan dolayı endekse dahil olacak şirketlerin yatırım şekilleri de incelenir. Eğer bu yatırım araçlarından elde edilen gelir toplam şirketin toplam kazançlarının %5’ini aşmıyor ise şirket endekse dahil olabilir.
Katılım Endeksinin Amacı Nedir?
Katılım endeksi, İslami prensiplere göre yatırım yapmak isteyen kişilerin istediği kriterleri karşılayan şirketlere ulaşmasını amaçlar. Katılım bankacılığı ya da faizsiz yatırım ilkelerine göre işlem gören şirketler, İslami hassasiyete sahip olan kişilerin güvenle yatırım yapmalarına imkân tanır. Aynı zamanda bu endeks, İslami finans sektörünün gelişmesine de katkıda bulunur. Ayrıca katılım endeksi, İslami finans prensiplerine uygun bir şekilde süreçleri yöneten şirketlerin genel durumunun daha kolay bir şekilde incelenmesine olanak tanır.
Farklı endekslerle kıyaslayarak katılım bankacılığı prensiplerinin gerçek hayatta nasıl sonuçlar ortaya koyduğunun analiz edilmesini kolaylaştırır. Ek olarak katılım endeksi, İslami prensiplere göre süreçlerini yöneten şirketlerin büyümesine de katkıda bulunabilir. BİST katılım endeksinin amacı genel olarak faizle işlem yapan şirketlere yatırım yapmaya çekinen kişiler için yeni bir yatırım havuzu oluşturmak ve onları borsaya dahil etmektir.
BIST Katılım Endeksi’nin Alt Kırılımları
Borsada endeksler çeşitli alt kırılımlara sahiptir. Örneğin, BIST Tüm endeksinin yanı sıra BIST100, BIST50 ya da BIST30 gibi endeksler vardır. Benzer şekilde katılım endeksi de çeşitli alt kırılımlara sahiptir. Katılım endeksi beş farklı kategoriye ayrılır. Tüm endeksin yanı sıra BIST Katılım 30, BIST Katılım 50, BIST Katılım 100, BIST Katılım Temettü ve BIST Katılım Sürdürülebilirlik endeksleri bulunur. Her endeks, farklı türdeki şirketlerin hisse senetlerini içerir. Bununla beraber BIST katılım Tüm endeksi içinde bütün İslami prensipler doğrultusunda iş süreçlerini yöneten işletmeler bulunur.
Alt kırılımlar, yatırımcıların farklı sektörlerde ya da farklı büyüklükte şirketlere yatırım yapmalarını kolaylaştırır. Örneğin, BIST Temettü Endeksi temettü verimliliği yüksek olan şirketleri içerirken BIST Katılım 30, en değerli 30 hisse senedinden oluşur. Yatırım tercihlerinizi ve kriterlerinizi göz önünde bulundurarak katılım endeksi alt kırılımlarını inceleyebilir, şirketler arasından kolay bir şekilde seçim yapabilirsiniz. Eğer yatırım yaptığınız şirketin kâr payından temettü dağıtması sizin için önemli bir kriterse katılım temettü endeksi içinde yer alan işletmelere göz atabilir, yatırım kararlarınızı stratejileriniz doğrultusunda verebilirsiniz.
Katılım Tüm Endeksi (XKTUM)
Katılım tüm endeksi içinde yer alan hisse senetleri de her yatırım aracı gibi yükselme ve düşme potansiyeline sahiptir. Bundan dolayı endeks içinde yer alan hisse senetlerine yatırım yapmadan önce şirketlerin bilançolarını, finansal oranlarını ve teknik analiz yöntemleriyle hisse senetlerinin hareketlerini incelemeniz tavsiye edilir. Katılım tüm endeksi, isminden de anlaşılabileceği gibi bütün alt kırılımların tepesini oluşturur. Bu endekste sektör ya da alan fark etmeksizin bütün hisse senetleri yer alır.
Katılım 30 Endeksi (XK030)
Katılım 30 endeksi nedir? sorusuna genel olarak katılım tüm endeksi içindeki en değerli 30 şirketin bulunduğu endeks şeklinde yanıt verilebilir. İslami prensiplere göre faaliyet gösteren ve katılım bankacılığı ilkelerine bağlı olacağını taahhüt eden en değerli 30 şirketin hisse senetlerinden oluşur. Bu endekste enerji, demir çelik, giyim ya da havayolu gibi farklı alanlarda faaliyet gösteren şirketler bulunur. Eğer portföyünüzde bulunan şirketleri farklı faaliyet alanlarında olacak şekilde seçmek istiyorsanız bu endekste aradığınız senetleri bulabilirsiniz.
Katılım 50 Endeksi (XK050)
Katılım 50 Endeksi de Katılım 30 ile benzer şekilde en değerli 50 şirketi barındıran bir endekstir. Katılım 30 Endeksi’nde bulunan hisse senetlerine ek olarak en değerli 20 şirketin dahil edildiği bir piyasadır. Katılım bankacılığı ilkelerine göre yatırım yapan daha fazla işletmeye ulaşmak istiyorsanız Katılım 50 Endeksi’nde daha fazla şirket bulabilirsiniz.
Katılım 100 Endeksi (XK100)
Katılım 100 Endeksi nedir? sorusuna Katılım 50 şirketlerine ek 50 hisse senedini daha içeren bir piyasadır şeklinde yanıt verilebilir. Katılım 100 Endeksi diğerlerine kıyasla yatırımcılara daha fazla seçenek sunar.
Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi (XSRDK)
Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi, diğer alt kırılımlardan farklı bir yapıya sahiptir. Bu endekste yer alan şirketler katılım bankacılığı ilkelerinin yanı sıra aynı zamanda sürdürülebilirlik ilkelerini de benimser. Bu endekste yer alan şirketler biyoçeşitlilik politikası ya da iklim değişikliği gibi konularda hassasiyete sahiptir. Yönetim kurulu yapısında en az iki sürdürülebilrlik göstergesini sağlamalıdır.
Katılım Temettü Endeksi (XKTMT)
Katılım temettü endeksi, isminden de anlaşılabileceği gibi temettü verimliliği yüksek olan şirketlerden oluşur. Temettü, şirketin elde ettiği kârdan belirli dönemlerde pay sahiplerine dağıtmasıdır. Bu endekste bulunan şirketler, bu konuda iyi bir performans ortaya çıkarır.
BIST Katılım Endeksindeki Hisselerin Özellikleri
BIST Katılım Endeksi içinde bulunan şirketlerin özellikleri özel bir rehber göz önünde bulundurularak tanımlanır. Hisselerin özellikleri genel olarak şu şekilde özetlenebilir:
Rehbere göre şirketlerin turizm, eğlence, otelcilik, gazetecilik, fotoğrafçılık, reklamcılık, filmcilik, sergi ya da fuarcılık gibi alanlarda iş yapmamalıdır.
Endekste yer alan şirketlerin KAFİF (Katılım Finans İlkeleri Bilgi Formu) belgesini doldurarak beyan etmeleri gerekir.
Endekste yer almayacak şirketlerin faaliyet alanları da ilgili rehberle belirlenir. Örneğin, içime yönelik tütün ürünlerini, alkollü içecekleri, domuz ve mamullerinden elde edilen gelirleri, kumar ve kumar hükmünde faaliyetleri gerçekleştiren şirketler endekste yer almaz.
Şirketlerin katılım finans ilkelerine uygun olmayan borçları bulunmaz. Örneğin, katılım bankalarının dışında bir bankadan kredi çekilmesi, ilkelere uygun olmayan borç olarak nitelendirilir. İlkelere uygun olmayan faizli kredi tutarının şirketin piyasa değerinin %30’undan az olması gerekir.
Endekste yer alan şirketlerin şeffaflık ilkelerine göre yönetilmesi gerekir.
Katılım Endeksi Şirketleri
Katılım endeksi nedir ve hangi şirketler bulunur? sorusu geniş bir kapsama sahiptir. İslami finans ilkelerine göre işlem yapmak katılım endeksi içinde yer almak için her zaman yeterli değildir. Katılım endeksi içinde bulunan şirketler 6 ayda bir incelenir ve endekse uygunluğu değerlendirilir. Katılım endeksi içinde bankalar ve katılım emeklilik hizmeti sunan şirketler yer alır. Sanayi sektörü bakımından da endeks oldukça çeşitlidir. İçerisinde kimya, metalürji, tekstil, çimento, enerji, otomotiv ve inşaat alanlarında hizmet veren şirketler yer alır. Ayrıca toptan ticaret ve perakende sektörlerinden de işletmeler bulunur. Beyaz eşya satışı yapan ya da yazılım alanında faaliyet gösteren şirketler de yer alır. Böylece katılım endeksi içinden sizin için uygun faaliyet alanlarında olan işletmelere kolaylıkla ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar:
https://www.borsaistanbul.com/files/bist-surdurulebilirlik-endeksi-temel-kurallari-31122014.pdf
https://borsaistanbul.com/files/bist-katilim-endekslerinde-yer-alan-paylarin-listesi.xlsx
Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.
Çekince: Bu rapor tarafımızca doğruluğu ve güvenilirliği kabul edilmiş kaynaklar kullanılarak hazırlanmış olup yatırımcılara kendi oluşturacakları yatırım kararlarında yardımcı olmayı hedeflemekte ve herhangi bir yatırım aracını alma veya satma yönünde yatırımcıların kararlarını etkilemeyi amaçlamamaktadır. Yatırımcıların verecekleri yatırım kararları ile bu raporda bulunan görüş, bilgi ve veriler arasında bir bağlantı kurulamayacağı gibi, söz konusu kararların neticesinde oluşabilecek yanlışlık veya zararlardan kurum çalışanları ile Ulukartal Holding A.Ş. ve İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu rapordaki her türlü iç ve dış piyasa tablo ve grafikler, bu konularda resmi hizmet veren yetkili üçüncü kişi kurumlardan elde edilmiş olup, İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından herhangi bir maddi menfaat beklentisi olmaksızın genel anlamda bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda bulunan bilgiler belli bir gelirin sağlanmasına yönelik olarak verilmemektedir.
