Borsa’da Paçal Ne Demek?

Para piyasalarında çeşitli stratejiler bulunur. Paçal da bu stratejilerden birinin yaygın olarak kullanıldığı isimdir. Paçal, bir hisse senedinin yaşadığı fiyat değişimlerinden yararlanmak için kullanılır genellikle. Ancak farklı uygulama alanları vardır.

Paçal kelimesi, genel tabiriyle “karıştırmak” olarak kullanılmaktadır. Türk Dil Kurumu’na göre paçal, “Ekmek yapmak için çeşitli tahılların yasaya göre belirlenen gerekli karışım oranı” ve “çeşitli şeylerin karışımı” olarak ifade ediliyor ve halk ağzı olarak ifade ediliyor.

Bunu, günlük emirlerde paçal uygulaması ve uzun vadeli yatırımlarda paçal uygulaması olarak ayırabiliriz. Hem alım hem de satım tarafında paçal uygulaması yapılabilir.

Paçal Nasıl Yapılır?

Paçal yaparken hisse senetlerinin değişim fiyatlarından yararlanabilirsiniz. Bunu Warren Buffet; “Bir hisse senedinin fiyatı 10 dolarken seviyorsan 6 dolarken daha çok sevmelisin” diyerek açıklıyor. Warren Buffet, zenginleşmesinde büyük payı olan Coca Cola hisselerini alırken de paçal yaptığını ifade etmişti.

Paçal yapmanın avantajları ve dezavantajları vardır. Bunun için de diğer analiz yöntemlerini uygulayarak paçal yapmaya karar vermeniz gerekmektedir. Bu konuya daha aşağıda değineceğiz.

Alış Yaparken Paçal

Hisse senedi biriktiricisiyseniz, yani değer yatırımcısıysanız, bir başka deyişle de borsada uzun vadeli olarak yer alıyorsanız, paçal deyimi sizin için çok fazla anlam ifade edecektir.

Borsaya girdiğiniz dönem içinde hisse senetlerinin fiyatlarının çok dalgalandığını göreceksiniz. Aldığınız bir hisse senedinin fiyatı, siz aldığınız dönem içinde çok yüksek olabilir. Özellikle boğa piyasalarında hisse senetlerinin fiyatları bir süre yukarı yönlü hareket ettiği için alım yaptığınız seviyenin ucuz mu pahalı mı olduğunu bilemeyebilirsiniz. Bu fiyat değişimlerinin o zamanki rüzgara has bir durum mu, yoksa şirketin gerçekten değeri mi o derecede yükseliyor olduğunu anlamanız için temel analiz konusunda bilgi sahibi olmalısınız.

İlgili yazı: Temel Analiz Nedir?

Alım yaparken ola ki çok yüksek bir fiyattan aldığınızı farkederseniz, hisse senetlerinin fiyatı düştüğü zaman mümkün olduğunca dipten portföyünüzü desteklemeniz bir çeşit paçal işlemidir. Bu sayede ortalama veya bir başka deyişle maliyet düşürmüş olursunuz.

Örneğin, hisse senedinin fiyatı 100 lirayken, 100 adet aldığınızı düşünelim. Burası zirve olsun. Bir anda hisse senedinin fiyatı hızlıca düştü ve bu durumun farkına geç vardınız. Artık o kadar zararla hisse senedini satmak da istemiyorsunuz.

Bu karar elbette sizin kendi düşüncenizdir. Zira, zarar ve zamanı düşündüğünüz zaman karşılaştığınız zararı kabul edip etmemeyi düşünebilirsiniz. Bu da sizin risk algınızla doğrudan alakalıdır. Ancak satmak istemediğinizi ve hisse senedinin gerçekten kaliteli bir şirkete ait olduğu savından yola çıkarak devam edelim.

Hisse senedinin fiyatı yüzde 50 düşmüş ve 50 liraya kadar ulaşmış olsun. Burada artık daha fazla düşmeyeceğini düşünebilirsiniz. Yalnız, bir hisse senedinin fiyatı 100 liradan 50 liraya düşmüşse bile 25 liraya kadar da düşme riski vardır. Bunun için de yukarıdaki Temel Analiz linkini tıklamanızı öneririz.

50 liradan 100 adet hisse senedi daha alırsınız. Veya her 10 lira düşüşte 10-15-20 adetlerde hisse senedi alabilirsiniz. Eğer 100 liradan 100 adet hisse senedi alırsanız elinizdeki maliyet fiyatı 10 bin lira olacaktır. 50 liraya düştüğünde 100 adet daha alırsanız, bu sefer elinizdeki hisse senedinin toplam maliyeti 15 bin lira olacaktır. Bu durumda kümülatif zararınız yüzde 50 değil, yüzde 25 olacaktır.

Hisse senedinin fiyatı yeniden 100 liraya çıktığında siz 100 lira değil, 75 liralık bir maliyetle 100 lirayı görmüş olacaksınız.

Satış Yaparken Paçal

Satış yaparken paçal yapmak da alım yaparkenkine benzer bir mantık barındırır. Ancak bu sefer elinizdeki hisse senetlerini satmanızla alakalıdır.

Eğer hisse senedinizin fiyatının yeterince yükseldiğini düşünüyorsanız, parça parça satmaya karar verebilirsiniz. Bunun sebebi, hisse senedi artık buradan döner mi emin değilsiniz ve karınızın tamamını burada bırakmak istemiyorsunuz.

Bunun için değişik görüşleri savunabilirsiniz ve bu da sizin risk algınız ile doğrudan alakalıdır. Örneğin hisse senedini 20 liradan 100 adet aldınız ve hisse senedinin fiyatı 40 liraya çıktı diyelim. Burada bir kar realizasyonu yapmak istiyor olabilirsiniz. Ancak nasıl yapacağınızı bilmiyorsunuz. Hisse senedi buradan düşecek mi yoksa yola devam edecek mi?

İşte bu sorunun cevabını bilmiyorsanız paçal yapabilirsiniz. 20 tane hisse senedinizi 40 liradan satıp, geri kalan 80 tanesini biraz daha piyasanın netleşmesine bırakabilirsiniz. Burada satma kararınız devam ediyorsa ve hisse senedi 50 liraya yükseldiyse 20 adet daha satış yapmaya karar verirsiniz. Sonra hisse senedinin fiyatı 45 liraya düştü örneğin, bu durumda hisse senedinizin artık yükselişini tamamladığını düşünebilirsiniz. Bundan eminseniz, -ki emin olmanız pek mümkün değildir- buradan daha önceki kararlarınızı yeniden gözden geçirirsiniz.

Bunun gibi, kar realizasyonunuzu tek bir fiyat üzerinden değil, birden fazla fiyat üzerinden yaparak tek bir noktada değil, birden fazla noktada parça parça satış işlemi yaparak kar oranınızı yükseltmeye çalışırsınız.

Boğa Piyasalarında Paçal

Boğa piyasalarında paçal yapmakla ilgili olarak bir parantez açmamız gerekmekte. Zira bu piyasada fiyatlar sürekli olarak yukarı doğru sürer. Siz bir boğa piyasasında mümkün olan en düşük seviyeden pozisyon aldıysanız, hisse senetlerinizin fiyatı yükselirken ara bölgelerde takviye etmek isteyebilirsiniz.

Bu durumda ortalama yükseltmiş olacaksınız. Bu durum, yukarıda alış yaparken paçal işleminin tam zıttıdır. Peki neden ortalamanızı yükseltmek isteyesiniz?

Burada da finansal durumunuzun önemi devreye giriyor. Eğer alabilecek durumdaysanız ve piyasayı da yakından takip ediyorsanız, paçal yapmayı düşünebilirsiniz. Bu durumda ortalamanız da piyasayla beraber yükselecektir. Elde ettiğiniz kar oranı bu durumda düşecektir. Ancak daha fazla para yatırdığınız için toplam kar rakamınız yükselecektir.

Boğa piyasalarında paçal yapmanın da kendine has bir riski vardır. Örneğin, 100 adet ve 10 liradan bir hisse senedine girdiğinizde, hisse senedi 20 liraya yükseldiyse 100 adet daha aldığınızda alış ortalamanız 15 lira olacaktır. 20 liradan fiyatlar tersine döndüğü durumda 15 liraya ulaşması çok hızlı gerçekleşecektir. Dolayısıyla karınızı orada bırakabilirsiniz. Bunun için uzmanların tavsiyeleri genellikle alımları parça parça ve bir süreye yaymak şeklindedir. Bu nasıl yapılır?

10 liradan 100 adet hisse senedini 1000 liradan alırsınız. Hisse senedinin fiyatı 15 liraya yükseldiğinde, 20 adet alırsanız, elinizdeki hisse senedi adedi 120 ve toplam maliyet 1300 lira olacaktır. Yani ortalama 10,83 lira olacaktır. 50 adet alırsanız 1750 lira maliyetle ortalama 11,66 lira olacaktır. Ancak 150 tane alırsanız 13 liraya çıkacaktır. Bu sebeple, o hisse senedine ayırdığınız parayı, belirlediğiniz çeşitli fiyatlarla ve adetlerle, riskinizi kendinize uygun bir şekilde dağıtarak alım yapmanız, piyasanın tersine dönmesi halinde sizin için bir hedge mekanizması olarak çalışacaktır.

İlgili Yazı: Hedge Nedir?

Ayı Piyasalarında Paçal

Ayı piyasalarında fiyatlar sürekli olarak aşağı doğru düşüş gösterir. Bu durumda elinizdeki hisse senetlerinin değerinin düşüşü canınızı sıkabilir. Burada uzmanların önerdiği bir yöntem, hisse senedi adedini maliyetsiz bir şekilde artırmaktır. Uygulaması çok zor ve sıkı takip gerektiren bir yöntemdir.

Bazen ayı piyasalarına hazırlıksız yakalanabilirsiniz. Nakitiniz olmayabilir. Bu durumda fiyatların hangi seviyelere kadar düşüş göstereceğini de önceden kestirmeniz mümkün olmasa bile uygulayabileceğiniz yöntemlerden biri şudur;

Elinizde 100 adet ve 20 lira maliyetle olan hisse senetlerinizin fiyatı 40 liraya çıktıktan sonra piyasanın düşüşe geçtiğini gördünüz. Uzun vadeli bir yatırımcı olarak, yukarıda bahsettiğimiz gibi düşüşlerde barem barem alım yapabilirsiniz. Dibi bekleyerek oradan pozisyonunuzu artırabilirsiniz. Ancak eğer yeni hisse senedi alacak kadar nakitiniz yoksa ne yapabilirsiniz?

Burada uygulanabilecek yöntemlerden biri de hisse senedi adedini, tamamen hissenin kendisinden karşılamaktır.

Bunu temettüde kartopu etkisi gibi düşünebilirsiniz. Temettü 100 liradan dağıtıldı ve yüzde 10 verildiyse, 9 adet hisse senedine karşılık kabaca 1 tane daha hisse senedi alabiliyorsunuz. Çünkü hisse senedinin fiyatı dağıtılan temettü oranı kadar düşer.

İlgili yazı: Temettü Nedir?

Ayı piyasalarında ise hisse senetlerinin fiyatı bir gün değil düzenli olarak düşüş gösterir. Burada alış maliyetinizle çok ilgilenmezsiniz. Hisse senedinizin tümüyle bu işlemi yapmak, uzun vadeli yatırımcıysanız sizin için riskli de olabilir. Örneğin fiyat 20 liradayken düşüşe geçtiğini görüyorsunuz ve 20 liradan 20 adet hisse senedi satıyorsunuz. Buradan kazandığınız para 400 lira olacaktır. Ardından hisse senedinin fiyatının dibe düştüğünü ve buradan döndüğünü farkediyorsunuz. Burası da 10 lira olsun. Bu sefer 10 lira olan hisse senedinden 40 adet alabilirsiniz. Önceden 100 adet olan hisse senedi sayınız, bu düşüş ile 120 liraya çıkacaktır.

Günlük Emirlerde Paçal

Eğer kısa vadeli bir yatırımcıysanız, günlük emirlerde paçal yapabilirsiniz. Buna tahtayı çizmek veya tahtayı boyamak adı da verilen ve “tüm fiyatlara talibim” anlamına gelen işlemin dışında bir işlemdir. Burada günlük fiyat hareketlerinden yararlanarak yukarıdaki düşüş ve yükseliş stratejilerini uygulamanız ancak daha kısa ve anlık fiyat hareketlerinde bunu yapmanız gerekmektedir. Dolayısıyla karınız da zararınız da bir günün mümkün kıldığı ölçülerde olacaktır.

Ancak unutmamak gerekir ki, para piyasalarında hiçbir fiyatın ve analizin garantisi yoktur. Sadece yolunuzu görmeye ve tahmin etmeye çalışırsınız. Dolayısıyla belirleyeceğiniz bir stratejiyle sonsuza kadar kar etmeniz olası değildir. Dolayısıyla kendi risk durumunuza ve kazanç beklentilerinize uygun olarak işlemlerinize karar vermeniz gerekmektedir.

Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.

Çekince: Bu rapor tarafımızca doğruluğu ve güvenilirliği kabul edilmiş kaynaklar kullanılarak hazırlanmış olup yatırımcılara kendi oluşturacakları yatırım kararlarında yardımcı olmayı hedeflemekte ve herhangi bir yatırım aracını alma veya satma yönünde yatırımcıların kararlarını etkilemeyi amaçlamamaktadır. Yatırımcıların verecekleri yatırım kararları ile bu raporda bulunan görüş, bilgi ve veriler arasında bir bağlantı kurulamayacağı gibi, söz konusu kararların neticesinde oluşabilecek yanlışlık veya zararlardan kurum çalışanları ile Ulukartal Holding A.Ş. ve İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu rapordaki her türlü iç ve dış piyasa tablo ve grafikler, bu konularda resmi hizmet veren yetkili üçüncü kişi kurumlardan elde edilmiş olup, İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından herhangi bir maddi menfaat beklentisi olmaksızın genel anlamda bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda bulunan bilgiler belli bir gelirin sağlanmasına yönelik olarak verilmemektedir.