VİOP Döviz İşlemleri
Yatırımcıların, tasarruflarını değerlendirebileceği yatırım enstrümanlarından biri türev araçlardır. Türev araçlar, herhangi bir dayanak varlığa endeksli olarak geliştirilir. Türkiye’de en yüksek işlem hacimlerinin üretildiği türev araçlar arasında yer alan VİOP döviz işlemleri, kurlar üzerinden kaldıraçlı yatırım fırsatları sunar. Bu noktada en çok merak edilenlerin başında VİOP’ta dolar var mı sorusu yer alır. VİOP’ta, ABD doları (USDTRY), euro (EURTRY), ruble (RUBTRY) Çin yuanı (CHRTY) ile euro/Dolar (EURUSD) ile İngiliz sterlini/ABD doları (GBPUSD) gibi çapraz kurlarda işlem vadeli döviz işlemleri yapabilirsiniz.
VİOP döviz işlemleri hakkında bilgi vermeden önce kısaca türev araçlar hakkında detay paylaşmakta fayda var. Türev araçlarda; döviz, hisse senedi, emtia, tahviller, faiz, herhangi bir ticari mal, değerli madenler, endeksler ya da bir başka türev yatırım aracı dayanak varlık olabilir. Amaç ve yöntem bakımından farklı türev araçlarından söz edilebilir. En yaygın olarak karşınıza çıkabilecek türev araçlardan bazıları şöyledir:
Vadeli alım satım kontratları (Forwards),
Vadeli işlem sözleşmeleri (Futures)
Swaplar,
Opsiyon sözleşmeleri
VİOP Nedir?
VİOP, Türkiye’de faaliyetlerine Borsa İstanbul çatısı altında devam eden Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nın kısaltmasıdır. Yatırımcıların kaldıraçlı işlem yaptıkları bir piyasa olan VİOP’ta kaldıraç etkisi, bir vadeli işlem sözleşmesinin temsil ettiği dayanak varlık tutarıdır. Kaldıraçlı bir piyasa olan VİOP; teminat tutarı karşılığında üzerinde yazılı tutar kadar dayanak varlığın, belirlenen vade sonundaki fiyatı ile alınıp satılmasını sağlar. Küresel literatürde ‘forward’ ve ‘future’ işlemler olarak tabir edilen enstrümanlar, vadeli (ileri fiyatlı) yatırım araçları olarak ifade edilebilir.
Forward (vadeli alım satım) işlemlerinde sözleşmeye konu dayanak varlığın vade sonunda fiziksel olarak teslim alınması ya da satılması durumu vardır. Future işlemler (vadeli işlem) ise herhangi bir vade sonundaki fiyat için o an uzlaşılan fiyat üzerinden alım satım yapılmasıdır. Vadeli işlem sözleşmelerinde, vade sonunda fiziksel teslimat yoktur. VİOP, vadeli işlem sözleşmelerinin elektronik ortamda alınıp satılmasını sağlayan piyasa olduğu için gerçekleşen işlemler ve teminatlar Takasbank güvencesiyle yapılır.
VİOP İşlemleri Nasıl Yapılır?
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda işlem yapabilmek için herhangi bir aracı kurum ya da yatırım hizmeti veren bankadan hesap açılması gerekir. VİOP işlemleri için açılan VİOP hesapları, Borsa İstanbul’lda işlem gören hisse senetlerinin alınıp satılmasını sağlayan yatırım hesaplarından farklı olarak açılır. Yeni açtığınız vadeli işlem hesabına, teminatlarda kullanabilmek için yatırım hesabından bakiye transferi yapmanız gerekir. Vadeli işlemler için hesabınızı açtıktan sonra nasıl işlem yapacağınızı merak ediyorsanız şöyle bir örnekle açıklayalım;
Örneğin 1 adet dolar/TL endeksli vadeli işlem döviz sözleşmesi 1.000 ABD dolarına karşılık sözleşme değerine sahiptir. Bir başka deyişle 2024 yılı için güncel teminat tutarları ile ifade edecek olursak 2.685 TL başlangıç teminatı ile 1.000 dolar sözleşme değerindeki dolar/TL (USDTRY) vadeli döviz sözleşmesi ile pozisyon açabilirsiniz. 10 tane VİOP dolar sözleşmesi için 26.850 TL başlangıç teminatı ile işlem yapabilirsiniz. Açılan uzun ya da kısa pozisyona göre değişmekle birlikte 2.685 TL başlangıç teminatı ile satın aldığınız USDTRY Vadeli İşlem Döviz kontratının getiri ya da götürü hesaplaması 1.000 dolar üzerinden yapılır. Getiri ya da götürü kontratı alırken yatırmış olduğunuz teminat tutarına yansır.
VİOP Döviz Sözleşmelerinde Vade Nasıl Belirlenir?
VİOP döviz sözleşmelerinde, vade döngü ayları söz konusudur. 2024 nisan dönemi itibariyle güncel vade döngü ayları şubat, nisan, haziran, ağustos, akim ve aralık olarak belirlenmiştir. Piyasada ilgili VİOP döviz sözleşmesi için aynı anda 4 vadede kontrat işlem görür. İşlem gören vadeli döviz sözleşmesi için içerisinde bulunan ay, bir sonraki ay, ilk vade döngü ayı ve aralık vadelerinde sözleşmeler sunulur. Örneğin nisan ayında VİOP’ta işlem göre USDTY için işlem gören kontratların vadeleri, nisan(içinde bulunan ay) , mayıs (bir sonraki ay), haziran (İlk vade döngü ayı) ve aralık (yılın son ayı) olarak açılır.
Vadeli işlem döviz kontratlarında o an piyasada oluşan fiyat, sözleşme vadesinin sonundaki döviz kurudur. Örneğin dolar/TL kuru spot piyasada 32,50 iken piyasadaki USDTRY vadeli işlem sözleşmelerinin her bir vadesi için farklı kurlar oluşur. Genellikle vade uzadıkça kurlar artma eğilimindedir. Ancak bu fiyatlar piyasa koşullarına göre farklılık gösterebilir.
VİOP Döviz Sözleşmelerinde Kısa ve Uzun Pozisyon Ne Demek?
VİOP döviz sözleşmelerinde alma ve satma kavramları yerine, pozisyon açma ve kapama ifadeleri kullanılır. Döviz işlemleri ve diğer tüm vadeli işlem kontratlarında kıza ve uzun olmak üzere iki tür pozisyon açılabilir. Kısa pozisyon spot piyasalardaki açığa satış gibi değerlendirilir ve fiyatların düşeceği öngörüldüğünde getiri sağlamak amacıyla açılır. Uzun pozisyon ise dayanak varlığın fiyat artışlarından getiri sağlar.
VİOP’ta aynı vadeye sahip döviz kontratı ile işlem yaparken pozisyon kapatmak için açtığınız pozisyonun tersi işlem yapmanız gerekir. Örneğin USDTRY vadeli döviz sözleşmesinden 5 adet kısa pozisyonu kapatmak için aynı vadede 5 adet uzun pozisyon açılır. Portföyünüzde 5 adet kısa pozisyon açıkken 5’ten daha yüksek sayıda uzun pozisyon açtığınızda önce kısa pozisyondakiler kapatılır, kalan sözleşmeler uzun pozisyonda açılır. Örnek üzerinden gidecek olursak 5 adet kısa pozisyon açıkken kurun yükseleceği yönünde fikir değiştirdiğinizde 5’ten fazla uzun pozisyon açarak işlem yapabilirsiniz. 8 adet uzun pozisyon açtığınızda ilk 5 kontrat kısa pozisyonları kapatırken, kalan 3 kontrat ile uzun pozisyonun açılmış olur.
VİOP Nereden Alınır?
VİOP işlemleri yapabilmek için yatırımlarınızın bulunduğu aracı kurumdan ya da bir başka aracı kurumdan Vadeli İşlem hesabı açılışı talep edebilirsiniz. Hesabınızın açılmasının ardından bakiye transferi yaparak teminatlar karşılığında VİOP yatırımlarınıza başlayabilirsiniz. Hesabınızdaki bakiyeler, VİOP döviz sözleşmeleri ile pozisyon açılışlarında teminat tutarlarını karşılayabilirsiniz.
VİOP'ta Hangi Döviz Türleri Var?
Türkiye’de türev araçlarla işlem yapabileceğiniz piyasa olan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda nisan 2024 itibariyle 6 adet VİOP döviz sözleşmeleri işlem görür. Döviz türlerine göre 6 farklı kurda işlem yapabilen yatırımcılar her bir döviz türü için en az 4 farklı vadede kontrat üzerinden kısa ya da uzun pozisyon açabilir.
USDTRY
VİOP vadeli dolar sözleşmesi olan USDTRY, VİOP’ta en yüksek işlem hacmine sahip olan vadeli işlem döviz sözleşmesidir. Dayanak varlık olarak ABD Doları /Türk Lirası kuru üzerine yazılan vadeli işlem sözleşmesinin, standart sözleşme büyüklüğü 1.000 ABD doları olarak belirlenmiştir.
EURTRY
EURTRY, VİOP’ta işlem gören euro/TL kuru üzerinde yatırımcılara sunulan vadeli işlem sözleşmesidir. EURTRY vadeli işlem sözleşmesinde standart sözleşme büyüklüğü 1.000 euro olarak belirlenmiştir.
EURUSD
VİOP’ta işlem gören EURUSD, çapraz kur vadeli işlem sözleşmesidir. Bu sözleşmelerde dayanak varlık olarak euro/ABD doları kuru baz alınır. Standart 1 EURUSD VİOP vadeli işlem kontratının büyüklüğü ise 1.000 euro.
RUBTRY
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası’nda ileri fiyatlı olarak işlem yapabileceğiniz döviz kurlarından biri de Rus rublesi/ TL seçeneğidir. Bu sözleşme türünün standart büyüklüğü 100.000 Rus rublesi olarak belirlenmiştir.
CHNTRY
Dolar/TL, euro/TL, Ruble/TL kurlarına alternatif olarak Türk lirası karşılığı döviz kuru işlem yapabileceğiniz bir diğer VİOP döviz sözleşmesi CHNTRY, Çin yuanı/TL vadeli işlem sözleşmeleridir. CHNTRY vadeli işlem sözleşmesinin büyüklüğü 10.000 Offshore Çin yuanı üzerinden hesaplanır.
Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.
Çekince: Bu rapor tarafımızca doğruluğu ve güvenilirliği kabul edilmiş kaynaklar kullanılarak hazırlanmış olup yatırımcılara kendi oluşturacakları yatırım kararlarında yardımcı olmayı hedeflemekte ve herhangi bir yatırım aracını alma veya satma yönünde yatırımcıların kararlarını etkilemeyi amaçlamamaktadır. Yatırımcıların verecekleri yatırım kararları ile bu raporda bulunan görüş, bilgi ve veriler arasında bir bağlantı kurulamayacağı gibi, söz konusu kararların neticesinde oluşabilecek yanlışlık veya zararlardan kurum çalışanları ile Ulukartal Holding A.Ş. ve İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu rapordaki her türlü iç ve dış piyasa tablo ve grafikler, bu konularda resmi hizmet veren yetkili üçüncü kişi kurumlardan elde edilmiş olup, İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından herhangi bir maddi menfaat beklentisi olmaksızın genel anlamda bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda bulunan bilgiler belli bir gelirin sağlanmasına yönelik olarak verilmemektedir.
