VBTS (Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi) Nedir?

Finansal piyasalar, her zaman değişkenlik ve belirsizliklerle doludur. Bu belirsizlikler, yatırımcılar için hem fırsatlar hem de riskler sunar. Değişikliklerden etkilenmemek için tüm hareketleri anlamak gerekir. Dolayısıyla piyasa hareketlerini anlamak ve etkili yönetim için çeşitli araçlar ve sistemler bulunur. Bunlardan biri de Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi (VBTS). VBTS, finansal piyasalardaki oynaklığı izleyen, buna göre önlemler alan sistemdir. Ancak VBTS'nin tam olarak ne olduğunu, nasıl çalıştığını anlamak için önce volatilite kavramını anlamanız önemlidir. Peki VBTS Tedbiri nedir? Volatilite bazlı tedbir sisteminde ne olur? Gelin daha güvenli yatırım ortamı sağlayan bu sistemi yakından inceleyelim.

VBTS Nedir?

Volatilite bazlı tedbir sistemi, finansal piyasalardaki oynaklığı izleyen ve bu oynaklığa göre işlem yapılmasını sağlayan araçlardan biridir. Oynaklık, belirli zaman çerçevesinde varlığın fiyatındaki belirsizlik ve dalgalanma seviyesidir. Söz konusu değişkenlik, yatırım açısından kazanç ve kaybı etkileyen en önemli faktörler arasındadır. VBTS de bu oynaklığı izleyerek piyasada anormal durumlar olduğunda otomatik olarak belirli önlemler alır. Örneğin, piyasada ani ve aşırı dalgalanmalar meydana geldiğinde VBTS devreye girer, belirli tetikleyici seviyeleri belirler. Bu seviyeler, genellikle varlık fiyatlarında belirli yüzdelik değişiklikler veya volatilite endekslerinde belirli seviyeler olarak tanımlanır.

Bir varlık fiyatı bu tetikleyici seviyeleri aşarsa VBTS otomatik olarak belirli önlemleri devreye sokar. Önlemler arasında ise işlem durdurma, fiyat bandı genişletme veya piyasa yapıcılarla iletişime geçme gibi adımlar bulunabilir. VBTS'nin temel amacı, piyasadaki aşırı oynaklık durumlarında sistemli şekilde müdahale ederek piyasa istikrarını sağlamaktır. Bu sayede, ani ve aşırı fiyat dalgalanmalarının kontrol altına alınması, yatırımcıların güveninin korunması hedeflenir. Sistemin kullanımı genellikle borsalar, finansal regülatörler tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde gerçekleşir.

VBTS Ne Zaman Uygulanmaya Başladı?

Özellikle finansal piyasalardaki önemli olayların çoğu genellikle belirli bir zaman diliminde gerçekleşir, belirli tarih ile ilişkilendirilebilir. Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi'nin (VBTS) ortaya çıkışı ve ilk kullanımı da belirli koşullar altında gerçekleşmiştir.

Genellikle, VBTS'nin ilk ortaya çıkışı ve kullanımı, finansal piyasalardaki belirli bir kriz veya olağandışı volatilite durumu sonrasında yaşanır. Bu tür olaylar, regülatörleri ve borsaları piyasa istikrarını sağlamak için daha etkili önlemler almaya yönlendirir. Örneğin, 1987 Wall Street Çöküşü sonrasında birçok ülke finansal piyasalarında oynaklığı azaltmak ve ani fiyat dalgalanmalarını önlemek için çeşitli önlemler almıştır. Bu dönemde bazı ülkeler, volatilite bazlı tedbir sistemlerini (VBTS) geliştirmeye başlamış veya mevcut sistemlerini güçlendirmişlerdir.

Türkiye'de VBTS'nin ortaya çıkışı ve ilk kullanımı ise Türkiye'nin finansal piyasalarındaki belirli olaylar ile regülasyon ihtiyaçları çerçevesinde gerçekleşmiştir. Özellikle, Türkiye'deki finansal piyasaların istikrarını sağlamak, ani fiyat dalgalanmalarını önlemek amacıyla VBTS benzeri sistemlerin kullanımı, borsalar ve regülatörler tarafından belirlenmiştir. İlk kullanım tarihi net olarak belirlenmiş olmasa da Türkiye'deki borsalar ve regülatörlerin genellikle finansal piyasalardaki oynaklık ve belirli kriz dönemlerinde daha etkili önlemler almaya yönelik çabaları bulunmaktadır. Örneğin 2001 Türkiye Ekonomik Krizi gibi belirgin ekonomik olaylar, Türk finansal otoritelerinin piyasalarda daha etkili bir denetim sağlamak amacıyla tedbirler almasına neden olmuştur.

Volatilite Nedir?

Finansal piyasalardaki fiyatların belirli zaman diliminde ne kadar değişkenlik gösterdiğini volatilite kavramı ile ifade edilir. Başka bir deyişle, volatilite, varlığın fiyatının belirsizlik ve dalgalanma derecesidir. Varlığın fiyatının değişim hızını, değişim aralığını ölçer.

Volatilite, yatırımcılar için risk ve fırsat anlamına gelir. Yüksek volatilite, ani fiyat dalgalanmalarına, belirsizliklere işaret ederken düşük volatilite ise daha istikrarlı, tahmin edilebilir fiyat hareketlerine işaret eder. Dolayısıyla volatilite, yatırımcılar tarafından dikkate alınması gereken önemli faktördür.

Volatilite, çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Örneğin, ekonomik göstergeler, siyasi belirsizlikler, şirket haberleri, doğal afetler gibi birçok faktör, piyasalardaki volatilite düzeyini etkileyebilir. Yüksek volatilite genellikle belirli haberlerin veya olayların ardından meydana gelirken düşük volatilite genellikle piyasanın istikrarlı olduğu zamanlarda görülür. Volatilite kavramına daha yakından bakmak isterseniz “Volatilite nedir?” yazımıza göz atabilirsiniz.

Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi Nasıl Çalışır?

VBTS'nin çalışma mantığı, belirlenen volatilite ölçütlerine dayanarak piyasadaki aşırı oynaklık durumlarında otomatik önlemler alması üzerine kuruludur. Sistem genellikle belirli volatilite göstergeleri, matematiksel modeller kullanılarak çalışır. Bunlar arasında standart sapma, Bollinger bantları, Garch modelleri ve volatilite endeksi gibi yöntemler bulunur.

Standart Sapma

Finansal varlıkların fiyat hareketlerinin standart sapması, belirli zaman dilimindeki fiyat değişkenliğini ölçer. Standart sapma ile volatilite doğru orantılıdır. Yani yüksek standart sapma gözlemlendiğinde volatilite yüksek, düşük sapmada ise volatilite de düşük demektir.

Bollinger Bantları

Bollinger bantları, varlığın fiyatının ortalamasının üstünde / altında bant oluşturarak volatiliteyi ölçer. Bantlar, fiyatların ne kadar değişkenlik gösterdiğini, olası aşırı alım veya satım durumlarını belirlemeye yardımcı olur.

Garch Modelleri

Garch (Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasticity) modelleri, finansal piyasalardaki fiyat hareketlerinin volatilitesini tahmin etmek için kullanılan istatistiksel modellerdir. Söz konusu modeller, geçmiş fiyat hareketlerini analiz ederek gelecekteki ani değişiklikleri öngörmeye çalışır.

Volatilite Endeksi

Volatilite endeksi, belirli varlık veya piyasanın oynaklığını ölçen göstergedir. Bu endeks, genellikle opsiyon fiyatlaması gibi modeller kullanılarak hesaplanır, yüksek volatilite durumlarında artar.

VBTS’yi Kim Uygular? Kim Denetler?

Genellikle finansal borsalar, regülatör kuruluşlar ve diğer finansal otoriteler tarafından uygulanan VBTS, ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir. Borsalar, piyasadaki volatiliteyi izlemek ve aşırı oynaklık durumlarında önlemler almak için VBTS'yi kullanır. Bu önlemler arasında işlem durdurma, fiyat bandı genişletme veya piyasa yapıcılarla iletişime geçme gibi adımlar bulunabilir.

Türkiye'de ise genellikle Borsa İstanbul (BIST) tarafından uygulanır ve denetlenir. BIST, Türkiye'deki ana finansal borsa olup piyasadaki volatiliteyi izlemek, gerekli durumlarda önlemler almak için VBTS'yi kullanır. Aynı zamanda, Türkiye Cumhuriyeti Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) da finansal piyasalardaki istikrarı sağlamak, yatırımcıların güvenini korumak amacıyla VBTS'yi denetler. SPK, borsaların ve diğer finansal kuruluşların VBTS'yi etkin şekilde uygulayıp uygulamadığını gözlemleyerek gerekli düzenlemeleri yapar, uygulamaları denetler. Böylece Türkiye'deki finansal piyasalardaki oynaklıkla başa çıkmak, piyasa istikrarını sağlamak için etkili bir mekanizma oluşturulmuş olur.

Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi Getirilen Hisse Ne Olur?

VBTS'nin getirilmesi, piyasalarda ani ve aşırı fiyat dalgalanmalarının önlenmesine yardımcı olabilir. Ancak, bir hisse senedinin VBTS tarafından etkilenmesi durumunda ne olacağına dair kesin bir öngörüde bulunmak mümkün değildir. VBTS, genellikle piyasadaki oynaklık arttığında devreye girer, belirli tetikleyici seviyeleri aşan hisse senetlerinde belirli önlemler alınmasını sağlar. Bu önlemler arasında işlem durdurma, fiyat bandı genişletme veya piyasa yapıcılarla iletişime geçme gibi adımlar bulunabilir. Dolayısıyla, hisse senedinin VBTS tarafından etkilenmesi durumunda o hisse senedinin işlem gördüğü borsanın ve regülatör kurumun alacağı kararlara bağlı olarak farklı sonuçlar ortaya çıkabilir.

Özellikle, VBTS'nin etkisi altında olan hisse senedi, belirli süre işlem görmeyebilir veya fiyatında belirli kısıtlamalar olabilir. Fakat bu durum hisse senedinin uzun vadeli performansını etkileyebileceği gibi kısa vadeli etkiler de gösterebilir. Bu nedenle, hisse senedinin VBTS tarafından etkilenmesi durumunda yatırımcılar genellikle piyasayı dikkatlice takip etmeli ve piyasa şartlarına göre hareket etmelidir. Çünkü VBTS, finansal piyasalardaki oynaklığı kontrol altına almak için etkili bir araç olsa da başka araçlarla desteklenmesi önerilir. Özellikle piyasalardaki ani ve aşırı fiyat dalgalanmalarına karşı daha kapsamlı yaklaşım sağlamak amacıyla teknik analiz araçları, risk yönetim stratejileri, veri takibi gibi yöntemlerle destekleyebilirsiniz.

Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.

Çekince: Bu rapor tarafımızca doğruluğu ve güvenilirliği kabul edilmiş kaynaklar kullanılarak hazırlanmış olup yatırımcılara kendi oluşturacakları yatırım kararlarında yardımcı olmayı hedeflemekte ve herhangi bir yatırım aracını alma veya satma yönünde yatırımcıların kararlarını etkilemeyi amaçlamamaktadır. Yatırımcıların verecekleri yatırım kararları ile bu raporda bulunan görüş, bilgi ve veriler arasında bir bağlantı kurulamayacağı gibi, söz konusu kararların neticesinde oluşabilecek yanlışlık veya zararlardan kurum çalışanları ile Ulukartal Holding A.Ş. ve İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu rapordaki her türlü iç ve dış piyasa tablo ve grafikler, bu konularda resmi hizmet veren yetkili üçüncü kişi kurumlardan elde edilmiş olup, İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından herhangi bir maddi menfaat beklentisi olmaksızın genel anlamda bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda bulunan bilgiler belli bir gelirin sağlanmasına yönelik olarak verilmemektedir.