Viop ile Varant Farkları Nelerdir?

Borsada varant nedir sorusunun yanıtı birçok kişinin merak ettiği noktalardan biridir. Varantlar, yatırımcıya dayanak varlığı belirli bir fiyat ve vade sonunda alım satım hakkı veren menkul kıymetlerdir. Bu hak dayanak varlığın fiyat hareketlerine göre değişkenlik gösterir. Dayanak varlık fiyatı kullanım fiyatının üzerine çıkarsa, alım varantı değeri artar. Dayanak varlık fiyatı kullanım fiyatının altına düşerse, satım varantı değeri artar.

Varantlar bazı menkul kıymetlerdir. Bu menkul kıymetler “dayanak varlığı” olan belirli bir fiyat ve zamana bağlı işleme girilebilen enstrumanlardır. İşlem açısından varant, yüksek getiri potansiyeli sunan kaldıraçlı araçlardır. Yatırımcı varantlara yatırdığı sermayeden daha fazla kazanç sağlayabilir. Ancak risk de buna paralel olarak artar, aynı zamanda varantlara yatırdığından daha fazla para kaybedebilir. Peki hukuk hisse senedi varant nedir? Varantların özellikleri ve VİOP’tan farkları neler? Gelin göz atalım.

Varant İşlem Özellikleri

Borsa ile ilgilenen yatırımcıların merak ettiği bir diğer konu da varant işlem nedir ve nerede yapılır sorularının yanıtlarıdır. Yatırımcıların kullandığı varant da bir finansal enstrümandır ve Borsa İstanbul’da işlem görmektedir. Hisse senetlerinde olduğu gibi varantlar da yapıcısı piyasa olmak üzere müzayede yoluyla alınıp satılabilen ürünlerdir. Alım ve satım işlemi sona eren varantların ödeme adımlarına ise takasın ardından gelen sonraki iş gününde sonra başlanır. Varant hisse özellikleri ise şöyle maddelenebilir:

Varantlar yüksek getiri potansiyeli sunan kaldıraçlı araçlardır. Bununla birlikte riski daha fazladır, yatırılan paranın tümü kaybedilebilir.

Varantlar yatırımcılara düşük sermaye ile yüksek getiri elde etme imkânı tanır.

Yatırımcılara hem yükselen hem de düşen piyasalarda yatırım yapma olanağı sunar.

Varantlar yatırımcıya alma ve satma yükümlülüğü getirmez.

Kaldıraçlı ürünlerdir, yani dayanak varlık fiyatındaki küçük bir değişim varantta daha büyük bir değişime neden olabilir.

Temerrüdü riskine sahiptir.

Varantlar ile kurumlar arası virman yapılabilir ancak ödünç ve kredili işleme konu edilemez.

Varantlarda emir iptali ve değişikliği serbesttir, bununla birlikte açığa satışa izin verilmez.

BIST30 ile pay senedi varantları sayesinde kazanılan tutarın vergilendirilmesi %0 olur.

Döviz, altın, petrol ve DAX dayanaklı varantlardan elde edilen kazançlar %10 vergilendirilir.

Varant işlemlerinin Fiyat Mantığı

Varant işlemi nedir sorusu mantığının çözümlenmesi ile açıklanabilir. Yatırımcılara belirli bir fiyattan ve belirli bir vade sonunda alma veya satma hakkı veren bu menkul kıymetlerdeki işlem mantığı hakkın nasıl kullanılacağına göre değişir. Alım ve satım varantlarının mantığı bu şekildedir:

Alım varantları ile yatırımcı dayanak varlığını belirli bir fiyattan satın alır. Mantık olarak yatırımcı dayanak fiyatın yükseleceğini öngörüyor ise alım varantı yapar. Varantın kullanım ücreti ile dayanak varlığın fiyatı arasında fark varsa yatırımcı satın alım yapabilir. Burada dayanak varlığı satın alımı için varant kullanılır. Bu durumda yatırımcı dayanak varlığın kullanım fiyatından satın almış olur.

Satım varantları yatırımcıya dayanak varlığı belirli bir fiyattan satış hakkı verir. Yatırımcı dayanak varlığın fiyatının düşeceğini öngörüyorsa satım varantı alır. Varantın kullanım ücreti ile dayanak varlığın fiyatı arasında fark varsa yatırımcı varantını kullanarak dayanak varlığı satabilir. Bu durumda yatırımcı, dayanak varlığın kullanım fiyatından satmış olur.

Alım ve satım mantıkları için verilen örnekleri aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz:

XYZ hisse senedi fiyatı

Varant koşulları

Satın alım fiyatı

Kâr

Alım varantı örneği

10 TL

3 ay vadeli

12 TL kullanım fiyatlı bir alım varantının fiyatı 1 TL olsun

12 TL

(Varantın kullanım fiyatıyla dayanak varlık arasındaki fark 2 TL olduğu için yatırımcı varantını kullanarak satın alım yapar)

Yatırımcı 1 TL'ye satın aldığı varant sayesinde 2 TL kâr elde etmiş olur.

Satım varantı örneği

10 TL

3 ay vadeli

8 TL kullanım fiyatlı bir satım varantının fiyatı 1 TL olsun

8 TL

(Varantın kullanım fiyatı ile dayanak varlık farkı 2 TL olduğu için yatırımcı varantını kullanarak XYZ hisse senedini 8 TL'den satabilir)

1 TL

Varant işlemlerine girmeden önce piyasaya aşina olmak, risksiz bir ortamda strateji oluşturmayı öğrenmek mümkündür. Siz de hisse senetleri, endeksler, döviz ve emtialar gibi çeşitli dayanak varlıklar ve varant türleri bularak gerçek piyasadaki fiyatları tahmin edebilir ve kendinize göre stratejiler belirleyebilirsiniz.

Varant Bileşenleri

Dayanak varlığa bağlı olarak ihraç edilen ve yatırımcıya belirli bir fiyattan ve tarihe göre alım satım hakkı veren türev ürünlerin temel bileşenleri şöyledir:

Dayanak varlık: Varant bu varlığa bağlıdır. Altın, petrol, döviz, endeks ya da pay senedi herhangi bir varanta dayanak olabilir.

Varant gama: Dayanak varlığın fiyatındaki bir birimlik değişiklik varantın fiyatına da yansır. Varant gama nedir ve nasıl hesaplanır aşağıdaki tablodan görebilirsiniz.

Gama = (dV/dS)/V

G: Gama

dV: Varant fiyatındaki değişim

dS: Dayanak varlık fiyatındaki değişim

V: Varant fiyatı

Dönüşüm oranı: Bir ölçü olan varant dönüşüm oranı nedir sorusunun yanıtı kısaca varantın kaç adet dayanak varlığı alım veya satım hakkı verdiğinin ölçüsü olarak verilebilir. Varant dönüşüm oranı genel olarak “1:x” şeklinde ifade edilir. Örneğin, "1:10" dönüşüm oranına sahip bir varant, yatırımcıya 1 adet dayanak varlığı 10 TL'den alma veya satma hakkı verir.

Duyarlılık: Varantın hareket ettiği bir fiyat kademesi varant duyarlılık nedir sorusunun da yanıtı olarak düşünülebilir. Bu fiyat kademesi için dayanak varlığın maksimum yapabileceği değişim varantın duyarlılığıdır.

İşlem yetkisi: Varant işlem yetkisi nedir ve ne sağlar sorusunu “daha geniş yatırımcı kitlesine ulaşmak” olarak yanıtlamak mümkün. İşlem yetkisi sayesinde varant fiyatı daha doğru bir şekilde yansıtılır.

Hak: Varan yatırım hakkı nedir sorusunun en basit yanıtı alım veya satıma dair haklar olarak yanıtlanabilir.

Vade tarihi: Varantın işlem görebileceği son tarihtir.

Kullanım fiyatı: Varantın kullanıldığı takdirde dayanak varlığın satın alınacağı veya satılacağı fiyattır. Varant kullanım fiyatı nedir sorusunun yanıtı genel olarak “kullanım fiyatı” üzerinden verilir.

Prim: Varantın ihraç fiyatıdır.

Varant VİOP Farkı Nedir?

Birbiriyle birlikte sıkça kullanılan bu iki terim genellikle VİOP varant nedir sorusunu da beraberinde getirir. Varantlar ve VİOP ürünleri Borsa İstanbul (BİST) bünyesinde işlem gören piyasalardır. Her ikisi de birbirinden farklı özelliklere sahiptir. Varantlar BİST Pay Piyasası Yapılandırılmış Ürünler Pazarı (YÜFP)'nda işlem görürken VİOP ise vadeli işlem ve opsiyon piyasasıdır. Varantlar ve VİOP ürünlerinin temel farkları şunlardır:

Enstrümanlar: Varantlar, dayanak varlığa göre ihraç edilen ve yatırımcıya fiyatı ve tarihi belirlenmiş olarak alım satım hakkı veren türev ürünlerdir. VİOP'ta işlem gören enstrümanlar ise vadeli enstrumanlardır.

Fiyatlandırma: Varant işlemleri prim sayesinde yapılır, teminat tamamlamaya gerek duyulmaz. VİOP’ta ise işlem yapmak için başlangıç teminatına ihtiyaç vardır.

Riskler: Varantlarda zaman değeri kaybı ve piyasa riski gibi riskler bulunur. VİOP'ta ise teminat tamamlama çağrısı, marjin çağrısı ve likidite riski gibi riskler bulunur.

Bununla birlikte varant ve VİOP ürünlerinin temel benzerlikleri de vardır. Öncelikle her ikisinin de BİST bünyesinde işlem görmesi, dayanak varlığa dayalı olmaları ve yatırımcılara riskten korunma ve getiri elde etme fırsatı sunmaları ortak özellikleridir. Varantlar ve VİOP ürünleriyle ilgili pratik bir karşılaştırma tablosu sunacak olursak:

Özellik	Varantlar	VİOP
Piyasa	BİST YÜFP	Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası
Enstrüman	Türev ürün	Vadeli işlem sözleşmesi
Fiyatlandırma	Varant primi	Başlangıç teminatı
Teminat tamamlama çağrısı	Yok	Var
Riskler	Zaman değeri kaybı, piyasa riski	Teminat tamamlama çağrısı, marjin çağrısı, likidite riski

Varant işlemleri yapmak için bir aracı kurumda hesap açmanız gerekir. Bununla birlikte aracı kurumunuza kimlik ve gelir belgesi ibraz etmeniz en temel koşullardır. Siz de varant işlemlerinin fiyat mantığını ve varant VİOP farkını kavradıktan sonra, borsa işlemlerinizde aklınıza takılan soruların yanıtlarını daha rahat bulabilirsiniz.

Kaynaklar:

- https://spl.com.tr/wp-content/uploads/2023/11/1004_MKT_30062023_202307131229.pdf
- https://spl.com.tr/wp-content/uploads/2023/11/1006_MKT_30062023_202311101622.pdf
- https://spl.com.tr/wp-content/uploads/2023/11/1013_MKT_30062023_202307191104.pdf

Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.