Takasbank Nedir?

Takasbank, tam ismiyle Türkiye Takas ve Saklama Bankası’dır. Takasbank sıradan bir banka gibi çalışmaz. Şubeleri yoktur. Maaş hesabı veya vadeli hesap açamazsınız. Takasbank’ta (takas kredisi hariç) kredi çekemezsiniz. Yapısı itibariyle bir banka gibi çalışsa da sadece para piyasalarındaki takas karşılıklarını saklamak amacıyla kurulmuş ve bu amaç doğrultusunda çalışmaktadır.

Takasbank’ın statüsü, Türkiye’deki İller Bankası, Türk Eximbank ve Türkiye Kalkınma Bankası gibi, belli bir amaca yönelik olarak, kamu bankası olarak kurulmuş kalkınma ve yatırım bankaları statüsündedir. BDDK’ya tabidir ve BDDK’nın düzenlemelerine uyar, BDDK’nın denetimi altındadır.

Takasbank’ın misyonu “Güvenilir, etkin, yenilikçi ve uluslararası kalite standartlarında takas, bankacılık ve merkezi risk yönetimi hizmetleri sunan, uluslararası piyasalarda da tercih edilen bir kurum olmak” vizyonu ise “Güvenilir ve etkin işlem sonrası hizmetleri ile piyasaların gelişimine katkı sağlamaktır" şeklinde belirtilmiştir.

Takasbank’ın Tarihi

Takasbank, 1988’de İMKB’ye bağlı bir müdürlük olarak görev yapmaktaydı. 1992’de İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Takas ve Saklama A.Ş. ismiyle kurularak müdürlük lağvedilmiş ve bir bankaya dönüşmüştür. Para piyasalarındaki tüm para transfer faaliyetlerinin ve takas işlemlerinin daha güvenli bir şekilde yürütülmesi ve ülkemizde piyasaların rekabet gücünü korumak amacıyla kurulmuştur.

1995’te Sermaye Piyasaları Kurumu tarafından Ulusal Numaralandırma Kuruluşu olarak yetkilendirilen Takasbank, aynı yıl Ulusal Numaralandırma Kuruluşları Birliği (ANNA) ve Uluslararası Menkul Kıymet Hizmetleri Birliği (ISSA) üyesi oldu.

Ancak bildiğimiz anlamda Takasbank’ın hizmet alanı 1996 yılındaki gelişmelerle daha da şekillendi. 1996’da yatırım bankası lisansı aldı, para piyasası hizmetlerini vermeye başladı. Aynı yıl ayrıca nakit takas kredisi hizmeti de vermeye başladı.

Takasbank, 1997 yılında elektronik sisteme geçti ve aynı yıl Euroclear Bank bünyesinde hesap açarak Euro tahvil takası işlemlerine başladı.

2001’de Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) kuruldu, 2003’te Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) için saklama hizmeti verilmeye başlandı, 2005’te ise Ödünç Pay Piyasası faaliyete geçti. Aynı yıl VİOP’un eski ismi olan VOB (Vade ve Opsiyon Borsası) faaliyete girerken Takasbank türev takas ve teminat yönetimi hizmeti vermeye başladı. Yine 2005’te Avrasya Borsalar Federasyonu (FEAS) üyesi oldu.

Bu süreden sonra Takasbank sürekli olarak yeni hizmetleri ve entegrasyonları tamamlamaya başladı. Ardından 2006’da Avrupa Merkezi Saklamacılar Birliği (ESCDA), 2008’de ise Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) ve İslam Konferansı Organizasyonu (OIC) Üye Ülkelerin Borsaları Forumu üyesi oldu.

2011’de Takasbank, Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri Veri Depolama Kuruluşu olarak SPK tarafından yetkilendirilirken 2012’de Borsa İstanbul bünyesinde faaliyete geçen Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası'na takas, risk ve teminat yönetimi hizmeti vermeye başladı. Aynı yıl, borsaların tek çatı altında birleştirilerek ortak takas ve elektronik platform üzerinden hizmet sunulması projesi kapsamında, İstanbul Altın Borsası tarafından takas hizmet sağlayıcısı olarak görevlendirildi.

2010’lu yıllarda Türkiye’de para piyasaları büyük dönüşümler gerçekleştirdi. Bu süre içinde Takasbank pek çok hizmeti bünyesine aldı, tapu takas sistemi, portföy saklama hizmeti, kıymetli madenler ve emeklilik fonlarının karşılıklarının saklanması ile ilgili pek çok hizmeti devreye alan Takasbank, 2013’te 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu gereği Türkiye'nin Merkezi Takas Kurumu olarak belirlendi ve unvanı “İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.” olarak değişti. 2016’da ise bugünkü Sarıyer, İstinye’de bulunan yerleşkesine taşındı.

2018 yılında ise Borsa İstanbul FX SWAP Piyasası ve Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasası'nda Merkezi Karşı Taraf (MKT) hizmeti vermeye başlayan Takasbank, bu tarihten sonra e-devlet entegrasyonunu tamamladı, ISIN portalını devreye aldı ve bugünkü hizmetlerini de karşılayan detaylı işlemleri devreye soktu.

Takasbank Kimin?

Takasbank, bir anonim şirketi olarak ortaklara sahip olan bir kuruluştur. Güncel olarak Takasbank’ın en büyük ortağı Borsa İstanbul A.Ş.’dir. Diğer ortakları ise bankalar ve aracı kurumlardır.

600 milyon lira ödenmiş sermayesi bulunan Takasbank’ın paylarını temsilen çıkarılmış pay senetlerinin tamamı nama yazılıdır. Bu paylar ancak ve sadece Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca belirlenen alıcılara satılabilmektedir. Bunlar, borsalar ve üyeleri ile yatırım kuruluşları, kolektif yatırım kuruluşları, portföy yönetim şirketleri, ipotek finansmanı kuruluşları, merkezi takas kuruluşları, merkezi saklama kuruluşları, pay senetleri organize piyasalarda işlem gören halka açık anonim ortaklıklar ve Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu uyarınca kurulan bireysel emeklilik şirketleridir.

Halihazırda Takasbank’ın en büyük ortağı olan Borsa İstanbul’un payı yüzde 64,18’dir. Geri kalan payların ise yüzde 17,04’ü 11 bankaya, yüzde 18,78’i de 27 adet aracı kuruma aittir. Borsa İstanbul’un paylarının yüzde 10’luk kısmı 2020’de Türkiye Varlık fonu tarafından QH Oil Investments LLC’ye satılmış ve Borsa istanbul nezdindeki Türkiye Varlık Fonu’nun dolaylı payları yüzde 54,05’e inmiştir. Ancak yine de yüzde 64,18 oranı bulunan bu payların doğrudan temsilcisi Borsa İstanbul’dur.

Takasbank’a Bağlı Kuruluşlar Hangileridir?

Takasbank’ın da kendi iştirakleri veya ortak olduğu kuruluşlar vardır. Takasbank’ın en büyük sahibi olan Borsa İstanbul’un paylarının yüzde 0,15’i de Takasbank’a aittir.

Takasbank’ın iştirakleri arasında en yüksek paya sahip olan kuruluş ise yüzde 64,9 ile Merkezi kayıt Kuruluşu A.Ş.’dir. Bunu takip edenler oranlarda ise yüzde 10,5’i Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu A.Ş. yüzde 5 ile Ürün İhtisas Borsası ve Saray Bosna (Sarajevo) Menkul Kıymetler Borsası’dır. Ege Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.’nin payı yüzde 4,12 olurken Takasbank S.W.I.F.T.SCRL’nin (The Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) de binde 2 oranında sahibidir.

Takasbank’ın İşi Nedir?

Takasbank’ın işi, genel itibariyle Türkiye’deki borsalarda ve Türkiye’den işlem yapılabilen uluslararası piyasalardaki işlemlerde nakit ve hisse senedi olarak ve müşteri bazında saklama ve takas görevi yürütmektir. Para piyasalarında, Borsa, ve Viop gibi ürünlerdeki takas işlemleri, yatırılan teminat tutarının saklanması, hisse senetlerinin tutulması gibi işlemler, bankalar ve aracı kurumlar tarafından iletilen emirlerin depolandığı ve karşılıklarının yerine getirildiği bir bankacılık sistemidir.

Ayrıca kaldıraçlı işlemlerde temerrüde düşmeniz durumunda da temerrüt borcunuz Takasbank’ın sorumluluğundadır. Vadeli piyasalarda pay ve dolar işlemlerinde kaldıraçlı ve teminat yatırarak daha yüksek oranlarda işlem yapabilmeniz mümkündür.

Takasbank’ın Merkezi Karşı Taraf mevzuatında yazan konular Takasbank’ın esas faaliyet alanlarından bazılarıdır. Bu mevzuata göre Takasbank’ın alıcıyla satıcıyı buluşturma noktasında uygulayacağı prosedürler, öncelikler ve işlemler belirlenmiştir.

Müşteri Bazında Saklama Sistemi Nedir?

Müşteri bazında saklama sistemi, müşterilerin banka veya aracı kurumları vasıtasıyla satın almış oldukları hisse senetlerinin, bu banka veya aracı kurumlarda açmış oldukları hesaplarının ve hesaplarındaki bakiyenin müşteri namına açılmış olan hesapta tutulması işlemidir. Birden fazla banka veya aracı kurumda açmış olduğunuz hizmetler sizin hesabınıza açılmış olan Takasbank hesabında birleştirilir. Ve tek bir yerden izlenebilir.

Bankalar, sizden aldıkları kişisel belgeleri (kimlik fotokopisi gibi) ve açmış olduğunuz hesapları, ilettiğiniz emirleri Takasbank ile paylaşır. Yapmış olduğunuz işlemler Takasbank hesaplarına işlenir ve banka veya aracı kurumunuz vasıtasıyla yine sizinle paylaşılır. Ayrıca Takasbank’ın “Alo Takas” (444 7474) ismi verilen telefon bankacılığı hizmetinden Sicil numarası ve şifrenizle belirlenen işlemleri yapabilirsiniz. Ancak sizin namınıza, açılan hesaplarınızda işlem yapma yetkisi aracı kurum ve bankaların sorumluluğundadır.

Takasbank’ta Paranızın Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?

Sahip olduğunuz banka veya aracı kurumlardaki para piyasalarında değerlendirdiğiniz paranız Takasbank bünyesindedir. Ancak unuttuğunuz bir yatırım hesabı olup olmadığını bilmiyorsanız yukarıda bahsedilen Alo Takas telefon hattını arayabilirsiniz. Ayrıca e-devlet üzerinden de Takasbank’ın vermiş olduğu hizmetlerden faydalanarak Takasbank’ta paranızın bulunup bulunmadığını ve bu paranın hangi aracı kurumdan alındığını “Takasbank Bilgilendirme Sistemi” ile öğrenebilirsiniz.

Takasbank Bilgilendirme Sistemi’nde ayrıca Kaldıraçlı piyasalarda, Viop’ta, Pay piyasasında ve Bireysel Emeklilik sistemindeki bakiyelerinizi de görebilirsiniz.

Takasbank Devlet Bankası mı?

Takasbank yapısı itibariyle bir kamu özel kuruluştur. Takasbank’ın yukarıda açıklanan ortakları dışında ortağı yoktur. Ayrıca hiçbir banka veya yatırım kuruluşu Takasbank’ın toplam sermayesinin yüzde 5’inden fazlasına ortak olamamaktadır.

Devlet bankası olma vasfına sahip olmadığı gibi, piyasada devlet kurumları tarafından denetlenen ve karşı sorumlulukları da bulunan bir çeşit bankadır. Hazine ve Maliye Bakanlığı veya Merkez Bankası’nın da herhangi bir doğrudan ortaklığı bulunmamaktadır.

Takas Kredisi Nasıl Çekilir?

Takasbank’ta takas kredisi kullanabilirsiniz. Takas kredisini nasıl ve ne için kullanacağınız, Takas Kredisi Uygulama Prosedürü’nde detaylı olarak ele alınmıştır. 2017 yılında yürürlüğe girmiş olan güncel prosedür kapsamında, takas kredisi, “Takas ve/veya MKT üyelerinin takas veya merkezi takas yükümlülüklerini yerine getirmede ihtiyaç duyabilecekleri günlük fon ihtiyaçlarını karşılama amacıyla” kullanılır.

Takas kredisi kullanabilmek için yukarıda bahsedilen üyeler öncelikle bir taahhütname ile Takasbank’a başvurmak zorundadır. Ardından Takasbank, başvuruya göre bir limit belirler bunun için şart içsel derecelendirme puanında asgari C puanına sahip olmaktır. Kredi limitleri üyeye bildirilir ve limit revize talebi olursa bu talep değerlendirilir.

Kullanılacak kredide bir alt limit yoktur. Ancak üst limiti, krediyi talep edenin pay piyasasındaki toplam yükümlülüğünün yüzde 75’inden fazla olamaz. Talepler gün içinde saat 14:30’a kadar alınır ve talep miktarının tamamını veya bir kısmını karşılama hakkı Takasbank’tadır.

Kredi peş peşe üç defa kullandırılmaz. Ancak bir kredi kapatılınca üçünce kredi verilir. Ancak faiz borcu olan üyeler, faiz borçlarını ödemeden yeni kredi talebinde bulunamazlar.

Takas kredisi gecelik olarak kullandırılır, faiz oranını Takasbank belirler ve faiz gecelik olarak işletilir. Taahhütname ile başvurulan krediden teminat istenmez ancak Takasbank gerekli görürse kefil isteyebilir.

Takasbank kredisi kapatılmak istendiğinde ise vade sonunda kredinin anapara, faiz ve yasal kesintileri saat 14:30’a kadar hesaplardan tahsil edilir. Bu şekilde kredi borcu kapanmış olur.

İntegral Yatırım’ın Takasbank Hesapları

İntegral Yatırım’ın da Takasbank’ta hesabı bulunmaktadır. İntegral Yatırım’ın Takasbank’ta bulunan Hisse ve Viop hesap numaralarına aşağıdaki adreslerden ulaşabilirsiniz:

İntegral Yatırım Hisse ve Viop İban Numaraları

İntegral Yatırım Menkul Değerler’de açılan yatırım hesabınızla eş zamanlı olarak kısa adı MKK olan Merkezi Kayıt Kuruluşu ve kısa adı Takasbank olan BIST Takas ve Saklama Bankası A.Ş.'de hesaplarınız açılmaktadır.

Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.