Brent Petrol Nedir?

Brent Petrol, Kuzey Denizi’nde çıkarılan ve yüzde 0,37 sülfür oranı bulunan bir petrol türüdür. Londra Brent, Brent Blend veya Blend Goose olarak da bilinir. En çok Norveç, Büyük Britanya, Danimarka, Almanya ve Hollanda’nın egemenlik sahalarında bulunur.

İşlenmesinin çok kolay olması sebebiyle tatlı petrol sınıfında yer alan brent petrol, dünyada petrol fiyatlarına yön veren bir türdür. Dünyada brent petrolle beraber WTI ve Umman petrolü de büyük bir rağbet görür. Ancak Brent Petrol fiyatları en çok merak edilen petrol fiyatıdır ve aynı zamanda diğer petrol türlerine göre emtia borsalarında en çok işlem hacmi bulunan petroldür.

Bu yazımızda Brent Petrol’ün ismini nereden aldığına, kimlerin nerelerden çıkardığına ve neden bu kadar önemli olduğuna değindik.

Brent Petrol Ne Demektir?

Brent Petrol ilk olarak 1859’da keşfedilmiş ve 1910 yılında ise Kuzey Denizi’ndeki doğal gaz olduğu açığa çıkarılmış olsa da ticari olarak çıkarılması 1971 senesinde İskoçya kıyılarında başlamıştır. Ticari ilk kuyuların açıldığı İskoçya’da, bu petrolün bulunduğu bölgeler olan Broom, Rannoch, Etive, Ness ve Tarbert bölgelerinin isimlerinin kısaltılmasıyla bu ismi almıştır. Tatlı bir petrol türü olması, kükürt oranının düşük olması sebebiyle işlemesinin kolay olması, hafif olması, denizden çıkarılması sebebiyle çıkarılma maliyetinin avantajları, denizden nakledildiği için nakliye masraflarının avantajları, petrolün yoğun olarak kullanıldığı Avrupa bölgesine yakınlığı ve dünyanın en istikrarlı bölgelerinde çıkarılması sebebiyle, çalınma, yağma, korsan saldırıları gibi risklerinin bulunmaması sebepleriyle dünyanın en değerli petrolüdür.

WTI ve Umman Petrolü ile kıyaslanır. Dünyada çıkarılan pek çok petrol türü olmasına karşın bu üç tip petrol dünyada en çok rağbet gören ve forex piyasalarında en yüksek hacmi bulunan petrol türleridir.

Brent Petrol Ne Zaman Bulundu?

Brent Petrol, 1859 yılında İskoçya’da çıkarılmaya başlanmış ve kömürle karışık olarak çıkarılan yanıcı madde olarak kısıtlı bir ticari miktara sahipti. 1877 yıllarında Almanya’da Hannover’de 1910 yılında ise Hamburg’da doğal gaz çıkarılmaya başlanmıştı. Ancak 1961 tarihine kadar Kuzey Denizi’nin içlerinde araştırmalar yapılmadığı için kısıtlı rezervlerle yerel kuyularda çıkarılıyordu.

1938’de BP ve 1943’te Shell Kuzey Denizi’nin kıyıya yakın kesimlerinde petrol çıkarmaya başlamışlardı. Ancak bu rezervler çok kısıtlıydı. BP o dönemler İran Petrolü’nü çıkarmak üzere İran’da Pehlevi yönetimi ile anlaşıyordu. Shell ise enerjisini ve zamanını WTI petrolünü çıkarmak üzere harcıyordu.

Brent Petrol’ün dünya gündemine gelmesi 1969 yılında Phillips Petroleum’un Norveç sahasındaki petrol rezervlerini keşfetmesiyle değişti. Ekofisk adı verilen bu bölgede petrolü bulan Amerikalı şirket, dünyada ilginin bu bölgeye kaymasına sebep oldu. Aynı yıl Amoco da Aberdeen’in doğu sularında petrol bulunca araştırmalar yoğunlaştı. BP yıllar önce lisansını aldığı ancak araştırma yapmadığı sahalarda araştırma yapmaya başladı. 1970 yılına gelindiğinde BP yeni petrol kuyuları açmaya başlamıştı.

1973 yılındaki 6 gün savaşları ile OPEC ülkelerinin petrol fiyatlarını yükseltmesi, 1979 yılında ise İran’da Humeyni Devrimi ile BP’nin İran’dan çıkarılması ile iki ayrı petrol krizi yaşandı. Bu petrol krizlerinde Kuzey Denizi petrolü cazibesini artırdı. 1973’te Statfjord sahasının keşfi ile Norveç de artık Brent Petrol’ü çıkaran önemli ülkeler arasına girmişti.

Brent Petrol Hangi Ülkeler Tarafından Çıkarılır?

Brent Petrol, Kuzey Denizi’nde çıkarılan bir petrol türüdür. Kuzey Denizi’ne kıyısı bulunan ülkelerin çıkarma ve işleme hakkı bulunmaktadır. Bu ülkeler içinde Birleşik Krallık (İngiltere ve İskoçya) ile Norveç ağırlıktadır. Ancak kısıtlı miktarda Almanya, Hollanda ve Danimarka da brent petrol kuyuları bulunan ülkelerdir.

Equinor ASA isimli Norveç firması (eski ismi Statoil’dir) Norveç’in Stavanger şehrinde merkezi bulunan bir Norveç devlet kurumudur. Norveç’te petrol arama ve çıkarma ile tek yetkili kurumdur. Aynı zamanda yenilenebilir enerji konusunda da yatırımları olan firma dünyanın 36 ülkesinde faaliyet gösterir.

Birleşik Krallık’a bağlı British Petrol (BP) ve Shell firmaları da Kuzey Denizi’nde petrol arayan ve çıkaran diğer önemli firmalardır. Shell bir İngiliz firması olmasına karşın genel merkezi, Kuzey Denizi’nin güney kısımlarında petrol sahası bulunan Hollanda’da bulunur.

Kuzey Denizi’nde kıyıları bulunan ülkeler, denizdeki petrol sahalarını işleyebilirler veya işleme haklarını şirketlere verebilirler. Bu ülkeler içinde en büyük sahaya sahip olanlar Birleşik Krallık ve Norveç’tir. Birleşik Krallık’ta İngiltere ve İskoçya’nın alanları bulunur. Diğer Avrupa ülkelerinden kısıtlı alanlara sahip ülkeler de vardır. Bunlar, Hollanda, Almanya, Belçika, Fransa, Danimarka ve İsveç’tir. Bu ülkelerden İsveç ve Belçika’nın kıta sahanlığında petrol ve gaz bulunamamıştır. Fransa ise Kuzey Denizi’nin bir uzantısı konumunda olan ve brent petrol çıkarılan Manş Denizi’nde kuyulara sahiptir.

Manş Denizi’nin iki tarafında İngiltere ve Fransa yer alır. Kuzey Denizi’nin daha kuzeyinde ise Norveç Denizi bulunur. Ayrıca kuzey kutbuna yakın noktalardan Svalbard Adası’nın güneyi ile Rusya arasında kalan Barents Denizi de brent petrol çıkan bir bölgedir. Daha kısıtlı kaynak keşfi ile Atlas Okyanusu’nun kuzeydoğu kesimi olan, İzlanda’nın da içinde bulunduğu, Grönland ile Britanya adası arasında da Brent Petrol’e rastlanmıştır.

Norveç Denizi’nin güney kısımlarında, yani Büyük Britanya’ya bağlı Shetland Adaları ile Norveç’e bağlı Bergen kıyıları arasında yer alan Kuzey Denizi ile Norveç Denizi’ni ayıran hattın kuzey kısımlarında da petrol arama çalışmaları yapılmış ve ciddi rezervlere rastlanmıştır. Bazı kaynaklarda bu alan Kuzey Denizi’ne dahil ediliyor.

1958 yılına kadar burada bir petrol rezervi olduğu, daha önceki saydığımız tarihlerden dolayı biliniyordu. Ancak denizin sahipliği büyük bir tartışma konusuydu. Kuzey Denizi’ndeki hakimiyet tartışmaları kıta sahanlığı sözleşmesiyle sona erdi. Kıta sahanlığı sözleşmesine 5 ülke taraf oldu. Bunlar; Büyük Britanya, Norveç, Almanya, Hollanda ve Danimarka’dır. Dolayısıyla bu beş ülkeyi, Kuzey Denizi’ndeki petrolü arama ve çıkarmaya yetkili ülkeler olarak kabul ediyoruz.

Büyük Britanya Brent Petrol Sahası

Büyük Britanya’ya bağlı petrol ve gaz sahaları oldukça komplike ve geniş alana yayılmıştır. Bunlar 5 bölgeye ayrılarak kategorilendirilir.

Bu bölgeler 1 derece enlem ve 1 derece boylamlardan oluşan bölgelere ayrılır. O bölgeler de 10 dakika enlem ve 12 dakika boylam ölçeğinde çeyreklik bölgelere ayrılır. Britanya, bu bölgeleri ayrı ayrı olarak lisanslamaktadır. Daha önceden lisanslanan ve lisans süresi sona ererek petrol bölgesini terk eden firmalar da bulunur. Bu alanlar nadas bölgesi olarak bekletilir.

Büyük Britanya’da petrol arama ve çıkarma lisansları 2014 yılına kadar Çevre ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından dağıtılıyordu. 2014 yılından beri lisanslama yetkisi Petrol ve Gaz Otoritesi tarafından sağlanmaktadır.

Büyük Britanya’nın Brent Petrol üretim sahaları şu şekilde ayrılmaktadır;

Güney Kuzey Denizi Sahaları (Southern North Sea Gas Fields); Kuzey Denizi’nin güneyinde bulunan Britanya sahası içerisindeki gaz sahalarıdır. Sadece İngiltere’ye ait 160’ın üzerinde kuyu bulunan bu bölge, aynı zamanda Fransa, Hollanda, Belçika ve Almanya ile de paylaşılır. Kuzey Denizi’nin en zengin bölgelerinden biridir.

Orta Kuzey Denizi Sahaları (Central North Sea Oil, Condensate and Gas Fields); Bu bölge Britanya Adası’nın doğu kıyıları boyunca sürer. 150 civarında petrol ve gaz kuyuları ile bir miktar terkedilmiş kuyudan oluşur.

Kuzey Denizi Sahaları (Moray Firth Oil, Condensate and Gas Fields; Bu bölge, Orta Kuzey Denizi’nin kuzeyinde bulunan bölgedir. Moray Firth Fields olarak tarif edilir. Kıyıya daha yakın bir bölgede bulunan bu alan, İngiltere’nin ilk kuyularının da bulunduğu alandır. Bölgede toplamda 17 adet petrol sahası bulunmaktadır. Bu alanda denizin dışında karadan da petrol çıkarılmaktadır.

Kuzey Denizi Batı Shetland Sahaları (West of Shetland Oil and Associeated Gas Fields); Bu alan Shetland Adaları’nın batı tarafını tarif etmek için kullanılır. Coğrafik olarak Kuzey Denizi’nde bulunmayan bu alan, Büyük Britanya tarafından Kuzey Denizi olarak tarif edilir ve rapor ve hesaplamalarda da Kuzey Denizi’nden çıkarılan petrol içerisinde sayılır. Bunun sebebi, Kuzey Denizi ile ortak rezerv alanlarından çıkarılmasından kaynaklanır. Ayrıca bu bölgede çıkarılan petrol türü de Brent Petrol’dür. Batı Shetland bölgesinde toplamda 8 adet kuyu bölgesi bulunmaktadır.

Kuzey Kuzey Denizi Sahaları (Northern North Sea Oil and Associeated Gas Fields); Shetland Adaları’nın doğu-güneydoğu istikametinden başlayarak Kuzey Denizi’nin ortasında bulunan Norveç Kıta sahanlığı ile kesişen bölge arasına verilen isimdir. 80 civarında petrol ve gaz kuyusu bulunmaktadır.

Bu alanlarda bulunan petrol rezervlerinin şimdiye kadar yarısından fazlasının tükendiği tahmin edilmektedir. Toplam rakamlar, onshore, offshore, abandon olmak üzere karışık rakamlardır. Bazı bölgeler lisanslama süresi sona erdikten sonra değişik sürelerle nadasa bırakılarak yeniden lisanslama yapılmıyor. Bazı bölgelerde ise rezervlerin tükenip tükenmediği araştırılıyor.

Norveç Brent Petrol Sahası

Norveç günlük olarak yaklaşık 740 milyon varil petrol üretimi ile dünyanın önde gelen petrol üreticilerinden aynı zamanda da bunun yaklaşık 450 milyon varilini satarak en büyük petrol ihracatçılarından biridir. 2011 yılının verilerine göre en büyük 11’inci petrol üreticisi ve 2017 yılı verilerine göre en büyük üçüncü doğalgaz ihracatçısıdır (Rusya ve Katar’ın ardından). 2020 yılı rakamlarına göre petrol ve petrol ürünleri Norveç ihracatının yüzde 40’ını oluşturuyor. 2022 yılındaki Kuzey Akımı’nın Rusya tarafından engellenmesi ile Norveç Avrupa’nın en büyük gaz tedarikçisi konumuna gelmiştir.

Oljedirektoratet ismi verilen bir kurum tarafından lisanslama yapılmaktadır. Bölgede Norveç Devleti’nin resmi kurumu olan Equinor ASA petrol arayan ve çıkaran en büyük firmadır. Norsk Petroleum’a bağlıdır. Firmanın gelirlerinin üçte ikilik payı Norveç Emeklilik fonlarına aktarılır. Bu da Norveç Emeklilik Fonu’nu dünyanın en güçlü fonlarından biri yapmıştır.

Norveç’teki petrol arama lisans bölgeleri Büyük Britanya’nın bölgelerinden daha büyük parçalara ayrılır. 15 dakika enlem ve 20 dakika boylam olarak bölünen bu alanlar 3 ayrı bölgeye ayrılır. Bunlar Kuzey, Orta ve Güney olarak isimlendirilir. Kuzey bölgesinin merkezi Bergen, Orta bölgesinin merkezi Stavanger ve Güney bölgesinin merkezi de Kristiansand’dan idare edilir.

Norveçli olmayan çok az sayıda firma Norveç Devleti’nden lisans alabilmiştir. Bu firmalar; AkerBP, ConocoPhilips, Repsol, ExxonMobil, Lundin Oil, Marathon Oil, Canadian Natural Resources Limited firmalarıdır. İsimlerinden de anlaşılacağı üzere, bazı firmalar ortaklı olarak lisans almıştır. Tek başına petrol çıkaranlardan, Lundin Oil İsveçli, CNR Ltd. kanadalı, Marathon Oil Amerikalıdır. Norveçli eski ismiyle Statoil, yeni ismiyle Equinor ASA tek yetkili kurumdur.

37 adet bölgenin bulunduğu bu alanlarda en büyük rezerv Trol bölgesinde bulunur. Norveç’in sahasında bulunan petrol rezervlerinin yüzde 45’inin tükendiği tahmin edilmektedir. Kuzey Kutup Denizi’nde petrol aramak isteyen Norveç ile Rusya arasında kıta sahanlığı problemleri yer aldığı için petrol sahalarını genişletmekte sıkıntılar yaşamaktadır.

Norveç’te hiç onshore (karada) petrol sahası bulunmuyor. Petrolün tamamı denizden çıkarılıyor.

Danimarka Brent Petrol Sahası

Danimarka, diğer ülkelere nazaran daha az Brent Petrol üreten bir ülkedir. 19 adet petrol alanı bulunmaktadır. Bu alanlardan 15 tanesi Dansk Undergrounds Konsorsiyumu’nun idaresindedir. Geri kalan 4 bölgeden üçü yine Danimarkalı olan DONG Enerji tarafından işletilir. Sadece bir petrol bölgesi yabancılar için lisanslanmıştır. O da Amerikalı Hess Enerji şirketidir.

Hollanda Brent Petrol Sahası

4 adet karada 14 adet denizde olmak üzere toplamda brent petrol üretilen 18 adet bölgesi bulunmaktadır.

Almanya Petrol Sahası

Almanya’da 2 adet karada 3 adet denizde olmak üzere toplamda 5 brent petrol sahası bulunmaktadır. Bu sahalardan karadaki Hannover yakınlarında bulunan, 1859’daki keşfiyle bölgenin ilk keşfi olma özelliğini göstermektedir. Schoenebeek sahası ise Hollanda sınırında bulunur ve iki devletin beraber kullandığı bir petrol sahasıdır.

Kuzey Denizi Sınırları Dışında Yer Alan Diğer Brent Petrol Bölgeleri

Kuzey Denizi en büyük brent petrol üretim sahasıdır. Karada Almanya, Hollanda ve Büyük Britanya’da yer alan bazı kuyular olmakla beraber rezervin çok büyük çoğunluğu denizde yer almaktadır. Ancak, Kuzey Denizi’nin coğrafi sınırlarının dışında da bazı Brent Petrol üretim sahaları yer almaktadır. Bunlar, Norveç Denizi’nde yer alan ve Norveç’e ait olan sahalar, Shetland Adası’nın batısında yer alan İngiltere’ye ait sahalar üstte yazdığımız detaylardır. Onun dışında Manş Denizi’nde İngiltere ve Fransa tarafından üretilen sahalar vardır. Britanya Adası’nın batısında yer alan İrlanda Denizi de az miktarda brent petrol üretilen bir bölgedir. Bu bölge aynı zamanda İrlanda Adası’nda, İrlanda ve Kuzey İrlanda devletleri tarafından işletilen petrol sahalarına da uzanmaktadır. Aynı zamanda Atlas Okyanusu’nun kuzeyinde Faroe Adaları, İzlanda ve Grönland açıkları da petrol çıkarılan diğer sahalardır.

Öte taraftan yine yukarıda Norveç ile Rusya arasında ihtilaflı bir bölgeden bahsetmiştik. Burası Svalbard Adası’nın güneyiyle, Rusya’nın kuzeyi arasında yer alan Barents Denizi’dir. Geliştirme aşamasında olan veya çıkarılan toplam 5 bölge bulunmaktadır. Bu 5 bölgeden 4 tanesi Norveç tarafından işletilmektedir. Ancak bunlardan sadece bir tanesi Norveçli Equinor tarafından işletilir. Bir tanesi İsveçli Lundin Petroleum tarafından işletilir. Stokhmanovskoye isimli bir alan Rus Gazprom ile Norveçli Equinor arasında ihtilaflı bir bölgedir. İki firmanın ortaklaşa işletmesi yönünde anlaşmaları beklenmektedir.

Yasal Uyarı Notu: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu bilgiler ve görüşler önceden haber vermeksizin değiştirilebilir. İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. bilgilerin ve ifade edilen görüşlerin doğru, eksiksiz ve güncelleştirilmiş olduğuna dair (açıkça ifade edilmiş veya ima edilmiş) hiçbir beyan ve taahhütte bulunmaz. İçerik kesinlikle mali, hukuki, vergi veya diğer konularda bir tavsiye niteliği taşımadığı gibi, tamamen içeriğe dayalı olarak yatırım yapılmamalı veya karar alınmamalıdır. Herhangi bir yatırım konulu karar almadan önce bir uzmandan görüş alınmalıdır. Sorumluluğun Sınırlandırılması: İntegral Yatırım Menkul Değerler A.Ş. herhangi bir sınırlandırma olmaksızın, dolaylı, direkt veya bir fiilin sonucu olarak ortaya çıkan zararlar da dâhil olmak üzere her türlü kayıp ve hasarla ilgili sorumluluk kabul etmez.